سالمندی در جامعه پرمخاطره؛ سویه‌های چالش‌برانگیز تجربه سالمندی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکترای جامعه‌شناسی مسائل اجتماعی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

تغییرات جامعه ‌ایرانی طی چند دهه‌ اخیر زندگی روزمره سالمندان را متاثر ساخته است و کشف سویه‌های پروبلماتیک تجربه سالمندی دارای اهمیت است. در پژوهش حاضر با بهره‌گیری از پژوهش کیفی، مصاحبه‌های عمیق و نیمه‌ساختاریافته با سالمندان و برخی از متخصصان حوزه سالمندی، تحلیلی از وضعیت اجتماعی سالمندان ارائه شده است. نتایج پژوهش حکایت از آن دارد که سالمندی در کشاکش تغییرات اجتماعی روایتی است از سالمندی در جامعه‌ پرمخاطره؛ جامعه‌ای که در آن با تحولات اقتصادی و همچنین تغییرات اجتماعی و فرهنگی و در فقدان حمایت دولت به مثابه نهادی اجتماعی و حمایت‌گر، سالمندی به تجربه‌ای ناامن و پرمخاطره تبدیل می‌شود و در چنین جامعه‌ای، سالمندان طبقات تهیدست بیش از همه آسیب می‌بینند. در جامعه پرمخاطره، نظام بازنشستگی ضعیف و ناامن، و فقر نظام حمایتی و مساعدت اجتماعی از مهم‌ترین ویژگی‌های‌ سیاست‌های اجتماعی سالمندی است. در اقتصاد تورمی، بی‌ثبات و ناامن نیز سالمندان تهیدست پیامدهای اجتماعی تورم چون فقر معیشتی، سبک زندگی ضرورت‌محور، و پیامدهای کالایی‌شدن سلامت را تجربه می‌کنند. درنهایت خانواده ایرانی نیز از روند کالایی‌شدن و غلبه منطق اقتصادی مصون نمانده است و سالمندان در این میدان، ناامنی تعاملات بین‌نسلی، سالمندآزاری و تنهاشدگی را تجربه می‌کنند. در چنین شرایط اجتماعی، سیاست‌گذاری اجتماعی سالمندی بسیار دارای ضرورت است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Ageing in Risk Society; Examining the Problematic Aspects of the Ageing Experience

نویسنده [English]

  • Shiva Parvaei
PhD in Sociology, Faculty of Social Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

Iranian society has undergone various changes in recent decades that have affected the everyday life of older people, and it is important to discover the problematic aspects of the ageing experience. In this study, using qualitative research techniques such as in-depth and semi-structured interviews with older people and some specialists in the field of ageing, an analysis of the everyday life of older people in the context of social changes is presented. The results indicate that ageing in the transition of social changes is a narrative of ageing in a risky society; A society with economic changes as well as social and cultural changes and in the absence of government support as a social and supportive institution, ageing becomes an unsafe and risky experience, and in such society, the poor older people suffer the most. In a risky society, the weak and insecure pension system and the poverty of the support system and social assistance are the most important features of the social policies of ageing. In an inflationary, unstable and insecure economy, older adults experience the social consequences of inflation, such as subsistence poverty, a necessity-oriented lifestyle and the consequences of the commodification of health. Finally, the Iranian family is not immune to the process of commodification and the dominance of economic logic, and older adults experience the insecurity of intergenerational interactions, elder abuse and loneliness. In such social conditions, the social policy of ageing in Iranian society is very necessary.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ageing
  • Risk society
  • Risk ageing
  • Social changes
  • Sociology of ageing
  • Social policy of ageing
استروس، انسلم و جولیت کربین (1396). مبانی پژوهش کیفی: فنون و مراحل تولید نظریه‌ زمینه‌ای، (ترجمه‌ ابراهیم افشار). تهران: نی.
افراسیابی، حسین و بهارلوئی، مریم (1398). تنگنای زیست‌جهان سالمندی: مطالعه کیفی بازتاب تورم اقتصادی در زندگی روزمره بازنشستگان. برنامهریزی رفاه و توسعه اجتماعی، 11 (40)، 33-62. https://doi.org/10.22054/qjsd.2019.11186
بگی، میلاد و عباسی شوازی، محمدجلال (1400). بار مسئولیت بیشتر در سنین سالمندی: مطالعه روند و الگوهای ترتیبات زندگی سالمندان در ایران، برنامهریزی رفاه و توسعه اجتماعی، 13 (47)، 135-166.https://doi.org/10.22054/qjsd.2021.52456.1991
بونولی، جولیانو. ویکتور جورج و تیلر-گوبی، پیتر (1380). دولت رفاه در اروپا: به سوی تدوین نظریه‌ای در باب کاهش نقش دولت در خدمات رفاهی، (ترجمه هرمز همایون‌پور)، تهران: موسسه عالی پژوهش تامین اجتماعی.
پروائی، شیوا (1398). سالمندی در کشاکش تغییرات جامعه ایرانی، رساله دکتری جامعه‌شناسی، دانشگاه تهران: دانشکده علوم اجتماعی.
پروائی، شیوا (1399). سنخشناسی رفتار مصرفی بازنشستگان (صندوق بازنشستگی کشوری)، تهران: مؤسسه راهبردهای بازنشستگی صبا.
پولانی، کارل (1391). دگرگونی بزرگ: خاستگاه‌های سیاسی و اقتصادی روزگار ما، (ترجمه‌ محمد مالجو)، تهران: پردیس دانش.
دوبوار، سیمون (1365). کهنسالی (دو جلد (ترجمه محمدعلی طوسی)، تهران: انتشارات شباویز.
زنجری، نسیبه و رسول صادقی (1399). شاخص دیدهبان سالمندی در ایران 1395، تهران: موسسه راهبردهای بازنشستگی صبا.
گیدنز، آنتونی (1387). جهان رهاشده، گفتارهایی درباره یکپارچگی جهانی، (ترجمه علی اصغر سعیدی و یوسف حاجی عبدالوهاب)، تهران: انتشارات علم و ادب.
محمدپور، احمد (1390). روش تحقیق کیفی ضد روش 2: مراحل و روشهای عملی در روش تحقیق کیفی، تهران: انتشارات جامعه‌شناسان.
مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی. (1396). گزیده‌های آماری شماره سی و یکم، تابستان 1396.
Attride-Stirling, J. (2001). Thematic networks: an analytic tool for qualitative research. Qualitative Research, 1(3), 385–405. https://doi.org/10.1177/146879410100100307
Beck, U. (1992). Risk Society: Toward a New Modernity, Translated by Mark Ritter. London: Sage.
Daymon, C. & Holloway, I. (2010). Qualitative Research Methods in Public Relations and Marketing Communications, London: Routledge.
Lagergren, M., Kurube, N., Saito, Y. (2016). Long Term Care in Japan and Sweden: A Comparison of Target Population, Needs and Services Provided from 2000-2010. Journal of Gerontology & Geriatric Research, 5, 331. http://doi.org/10.4172/2167-7182.1000331
Lowenstein, A. & Bengtson, V. (2003). Challenges of Global Aging to Families in the Twenty-First Century, in Bengtson, V and Lowenstein, A. (eds.), Global Aging and its Challenge to Families, United Kingdom: Taylor & Francis.
Patton, M. Q. (2014). Qualitative Research & Evaluation Methods: Integrating Theory and Practice, London: Sage.
Powell, J. L. & Hendricks, J. (2009). The sociological construction of ageing: lessons for theorising, International Journal of Sociology and Social Policy, 29 (1/2), 84-94. https://doi.org/10.1108/01443330910934745