تعیین‌کننده‌های شکاف بین تعداد فرزندان واقعی و ایده‌آل در شهر تبریز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار جمعیت شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه یزد

2 دانشیار جمعیت شناسی، موسسه مطالعات و مدیریت جامع و تخصصی جمعیت کشور

3 دانشیار جمعیت شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه یزد

4 کارشناس‌ارشد جمعیت‌شناسی، دانشگاه یزد

چکیده

باروری زیر سطح جایگزینی علی‌رغم غالب بودن هنجار دو فرزندی در جامعه، می‌تواند نشان از شـکاف میـان تعداد ایده‌‌آل و تعداد واقعی فرزندان باشد. مقاله حاضر، به بررسی شکاف بین تعداد فرزندان موجود و ایده‌آل زنان همسردار 49-15 ساله شهر تبریز می‌پردازد. داده‌ها حاصل پیمایشی است که با استفاده از پرسشنامه در بین 550 زن همسردار تبریزی در سال 1395گرد‌آوری شده است. یافته‌ها نشان داد 60 درصد از زنان تعداد فرزندان ایده‌آل آن‌ها کمتر از تعداد موجود است (کم برآورده شده) و ده درصد تعداد فرزندان موجود آن‌ها بیش از تعداد ایده‌آل است (بیش برآورده شده). یکی از تعیین کننده‌های اصلی بیش برآورده و کم برآورده متغیر سن در اولین ازدواج می‌باشند. افزایش سن در اولین ازدواج احتمال قرار گرفتن پاسخگو در گروه کم برآورده شده را افزایش می‌دهد. افزایش فشار شبکه اجتماعی، احتمال قرار گرفتن فرد در گروه بیش برآورده شده را افزایش می‌دهد. تأثیر افزایش کنترل درک شده رفتار مطابق با انتظار بود و احتمال قرار گرفتن فرد در گروه بیش برآورده شده را کاهش می‌دهد. ضرایب تعیین مدل حاکی از آن است که مدل رگرسیونی توانسته 36 درصد از تغییرات متغیر شکاف را تبیین کند. با توجه به اینکه اکثر افراد در نمونه مورد مطالعه هنوز باروری خود را تکمیل ننموده‌اند، کاهش شکاف بین باروری واقعی کامل شده و ایده‌آل باروری مورد انتظار است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Determinants of Gap between Ideal and Actual Fertility in Tabriz City, Iran

نویسندگان [English]

  • Maliheh Alimondegari 1
  • Hajiieh Bibi Razeghi-Nasrabad 2
  • Abbas Askari-Nodoushan 3
  • Zeinab Mohseni-Nejad 4
1 Assistant Professor, Faculty of Social Sciences, Yazd Univesity
2 Associate Professor of Demography, National Population and Comprehensive Management Institute
3 Associate Professor of Demography, Faculty of Social Sciences, Yazd University
4 M.A. in Demography, Yazd University
چکیده [English]

Fertility below replacement level despite the two-child norm in the society testifies to the gap between the ideal number and the real number of children. This article examines the gap between the ideals and actual fertility. The data for this study are drawn from a survey in Tabriz city in 2017, the sample consists of 550 married women aged 15-49.  The result show, most women do not meet their ideal, 60 percent had fewer children than desired (underachieved), 10% of women had more children than desired (overachieved). It was found that age at marriage is very strong predictors of over- and underachieving fertility. Women who married late were much more likely to have fewer births than desired. Increasing pressure of the social network also significantly increase the likelihood of overachieving. The impact of high perceived control of behavior factor was in line with expectations and reduced the likelihood of overachieving. These variables could explain about 36 to 43 percent of the fertility gap variation. In general, given that most women in this study have not yet completed their fertility, if they have the right conditions for childbearing, the realization of fertility goals and reduction of fertility gap is expected.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Gap
  • Actual Fertility
  • Ideal Fertility
  • Women
  • Tabriz

مراجع

-         افروز غلامعلی (1392). ازدواج در آئینه سن زیستی و روانی، و فرزندآوری بعد از ۴۵ سالگی؛ نگاهی فراتر از باورهای کلیشه­‌ای، مقاله ارائه شده در نهمین نشست اندیشه‌ورزی، مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت.
-         باقری آرزو، سعادتی مهسا و حجیه بی بی رازقی نصرآباد (1395). "معرفی و کاربرد مدل درختی کارت برای طبقه‌بندی تعداد فرزندان ایده‌آل زنان 15-49 ساله استان سمنان". نامه انجمن جمعیت‌شناسی، بهار و تابستان 1393. شماره 17: 77-111.
-         بهروان، حسین، علیزاده، اعظم (1386)." بررسی فردگرایی و عوامل مؤثر بر آن در بین دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد"، مجله علوم اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، سال چهارم، شماره 2: 26-1
-         حسینی، حاتم و بلال بگی (1391). "فرهنگ و فرزندآوری: بررسی تمایلات باروری زنان کرد شهر مهاباد"، مطالعات راهبردی زنان، سال 15، شماره 58: 161-121.
-         حسینی، حاتم و محمد جلال عباسی‌شوازی (1388). "تغییرات اندیشه­ای و تأثیر آن بر رفتار و ایده­آل­های باروری زنان کرد و ترک"، پژوهش زنان،  دوره 7 شماره 2: 84 – 55.
-         حسینی‌چاووشی، میمنت، عباسی‌شوازی محمدجلال و حجیه‌بی‌بی رازقی نصرآباد (1395). تحولات باروری و بهداشت باروری در ایران، در عباسی‌شوازی و همکاران: بررسی تحولات و وضعیت جمعیت در جمهوری اسلامی ایران، تهران: موسسه مطالعات و مدیریت جامع و تخصصی جمعیت کشور.
-         رازقی نصرآباد، حجیه بی‌بی و محمد میرزایی (1391). "شکاف بین شمار فرزندان موجود و ایده­آل در استان‌های منتخب سمنان، کهگیلویه و بویر احمد و هرمزگان"، نامه انجمن جمعیت‌شناسی ایران،دوره هفتم، شماره 13: 176-149. (انتشار اردیبهشت 1393).
-         رازقی نصرآباد، حجیه بی بی، علی مندگاری، ملیحه و علی محمدی پور ندوشن (1394). “بررسی تعارض کار- خانواده و رابطه آن با باروری زنان شاغل”، نامه انجمن جمعیت­شناسی ایران. شماره19: 193-165. (انتشار بهار 1396).
-         رازقی نصرآباد، حجیه‌بی‌بی (1395). "چگونگی تاثیرگذاری تحصیلات بر تأخیر در فرزندآوری؛ مطالعه کیفی در بین دانشجویان دانشگاه‌های تهران". راهبرد اجتماعی فرهنگی، شماره 191:20-167.
-         شاه آبادی، زهرا، سرایی، حسن و فریده خلج آبادی فراهانی (1392). "نقش فردگرایی در قصد باروری زنان در شرف ازدواج )مطالعه موردی شهرستان نیشابور)" نامهانجمن جمعیت‌شناسیایران. دوره 8، شماره 16: 29-54
-         عباسی شوازی محمدجلال و عباس عسکری ندوشن (1384). "تغییرات خانواده و کاهش باروری در ایران؛ مطالعه موردی استان یزد"، نامه علوم اجتماعی، شماره 25 : 35-75 .
-         عباسی‌شوازی، محمد جلال و حسینی‌چاوشی، میمنت. (1392). تحولات باروری در ایران در چهار دهه اخیر: کاربرد و ارزیابی روش فرزندان خود در برآورد باروری با استفاده از داده‌های سرشماری 1365، 1375، 1385 و 1390. پژوهشکده آمار، مرکز آمار ایران، تهران.
-         عباسی‌شوازی، محمد جلال و سعید خانی (1395). "ناامنی اقتصادی و باروری: مطالعه موردی زنان دارای همسر شهرستان سنندج"، نامه انجمن جمعیت‌شناسی، بهار و تابستان 1393. شماره 17: 76-37.
-         عسکری‌ندوشن عباس، حسینی حاتم و حامد کریمی (1394). "بررسی تطبیقی عوامل تعیین‌کننده ایده‌آل‌های باروری زنان کرد شاغل و غیرشاغل شهر سنندج"، مطالعات راهبردی زنان، دوره 17، شماره 67: 83-45
-         فروتن، یعقوب (1388). "زمینه­های فرهنگی تحولات جمعیت­شناختی با اشاراتی به انتقال باروری در ایران"، مطالعات فرهنگی و ارتباطات، شماره 14: 110-91.
-         فروتن، یعقوب، سعیدی مدنی، سید محسن، عسکری ندوشن، عباس و ربابه اشکاران (1393). " الگوها و تعیین‌کننده‌های ترجیح جنسیتی در شهرستان نکا، استان مازندران"، نامه انجمن جمعیت‌شناسی، بهار و تابستان 1393. شماره 17: 189-163.
-         کاظمی‌پور، شهلا و همکاران (1394). بررسی نحوه نگرش جوانان در آستانه ازدواج و زنان همسردار 49-15 ساله نسبت به فرزندآوری و شناخت عوامل اقتصادی فرهنگی موثر بر آن، پزوهشکده آمار. 
-         ۀ
 
 
-         لوکاس، دیوید و پاول میر (1381) . درآمدی بر مطالعات جمعیتی، ترجمه‌ی حسین محمودیان، تهران، دانشگاه تهران.
-         محسنی نژاد، زینب (1395). مطالعه شکاف بین ایده­آل و رفتار باروری زنان 49-15 ساله شهر تبریز، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه یزد.
-         مدیری، فاطمه و حجیه بی بی رازقی نصرآباد (1395)." بررسی رابطه دینداری و قصد باروری در شهر تهران"، نامه انجمن جمعیت­شناسی ایران. دوره دهم، شماره 20: 163-128.
-         معیدفر، سعید و حبیب صبوری خسروشاهی(1389). "بررسی میزان فردگرایی فرزندان در خانواده"، پژوهشنامه علوماجتماعی، سال چهارم، شماره 4: 110-93.
-         منصوریان، محمدکریم و اعظم خوشنویس (1385)، "ترجیحات جنسی و گرایش زنان همسردار به رفتار باروری: مطالعه موردی شهر تهران"، مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، ویژه نامه جمعیت و توسعه. دوره 24، شماره 2: 146-129.
-        Adsera, A. (2006). “An Economic Analysis of the Gap between Desired and Actual Fertility: The case of Spain”, Review Economics of the Household, 4(1): 75-95.
-        Aizen, I. (1991). “The Theory of Planned Behavior”, Organization Behavior and Human Decision Process, 50: 179-211.
-        Ajzen, I. (1987). “Attitudes, Traits, and Actions: Dispositional Prediction of Behavior in Personality and Social Psychology”. In L. Berkowitz (Ed.), Advances in experimental social psychology, 20: 1-63.
-        Ajzen, I., & Fishbein, M. (1972). “Attitudes and Normative Beliefs as Factors Influencing Behavioral Intention”, Journal of Personality and Social Psychology, 21: 1-9.
-        Andorka, R (1978), Determinants of Fertility in Advanced Societies, London: Methuen and Co Ltd,.
-        Bongaarts, J. (2002). “The End of the Fertility Transition in the Developed World”, Population and DevelopmentReview, 28(3): 419-443.
-        Freedman, R., Freedman, D. S. and Thornton, A. D., (1980). "Changes in fertility expectations and preferences between 1962 and 1977: Their relation to final parity", Demography 17: 1-11.
-        Goldstein, J., Lutz, W., & Testa, M. R. (2003). “The Emergence of Sub-Replacement Family Size Ideals in Europe”, Population Research and Policy Review, 22(5-6): 479-496.
-        Ibisomi, L., S. Gyimah, K. Muindi and J Adjel (2011)." Ideal versus Actual: The Contradiction in Number of Children Born to  Nigerian women", Journal of Biosocial Science 43: 233–245.
-        Kulu, H., & Steele, F. (2011). “To Have or Not to Have? Australian Women's Childbearing Desires, Expectations and Outcomes”, Journal of Population Research, 28(4): 353-379.
-        Lesthaeghe, R. (1995). “The Second Demographic Transition in Western Countries: An Interpretation” In K.O. Mason and A.M.Jensen (ed.s). Gender and Family Change in Industrial Countries. Oxford: Clarendon Press, Pp. 17-61.
-        Liefbroer, A.C. (2009) "Changes in Family Size Intentions across Young Adulthood: A Life-Course Perspective" European Journal of Population, 25: 363–386.
-        McAllister, L., Gurven, M., Kaplan, H., & Stieglitz, J. (2012). “Why Do Women Have More Children Than They Want? Understanding Differences in Women’s Ideal and Actual Family Size in a Natural Fertility Population”, American Journal of Human Biology, 24: 786-799.
-         McDonald P. (2000), "Gender equity in theories of fertility transition", Population and Development Review, 26 (3): 427-439.
-        Mencarini L., Tanturri M.L. (2004) "Time use, family role-set and childbearing among Italian working women", Genus 60:111-137.
-        Mitra, p. (2004) “Effect of Socio- economic Characteristics on age at Marriage and total fertility in Nepal”, Journal of Health and Population, 22(1): 84-96.
-        Peterson, L.S. (1995) Birth expectations of women in the United States: 1973–1989. National Center for Health Statistics. Vital Health Statistics Series 23(17).
-        Quesnel-Vallée, A. and Morgan, S. P. (2003). "Missing the target? Correspondence of fertility intentions and behavior in the U.S", Population Research and Policy Review (Special Issue on Very Low Fertility) 22: 497-525.
-        Skirbekk, V. )2008( “Fertility Trends by Social Status", Demographic Research, 18 (5): 145-180.
-        Sobotka, T. and É. Beaujouan. (2014). “Two is best? The persistence of a two-child family ideal in Europe.” Population and Development Review 40(3): 391-419.
-        Spengler, J. J. (1966). Values and Fertility Analysis, Demography, 3(1): 109-130.
-        Van de Kaa, D. J. (1987), “Europe’s Second Demographic Transition”, Population Bulletin, 42 (1).
نامه انجمن جمعیت شناسی ایران
دوره 12، شماره 23
تیر 1396
صفحه 43-79

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 0-196 فروردین 777
  • تاریخ پذیرش: 0-196 فروردین 777

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار