سیاست جمعیتی برای شهرهای ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی

چکیده

با وارد شدن به مرحله گذار جمعیتی، جمعیت ایران نیز افزایش یافته و موجب افزایش شهرنشینی در کشور شده است. در حال حاضر شهرنشینی در ایران، مانند سایر نقاط جهان، روند غالب محل سکونت را تشکیل می‌دهد. هدف این مقاله جواب به دو سوال زیر است: (1) آیا ما نیاز به سیاست جمعیتی برای شهرهای ایران داریم؟، و (2) سیاست جمعیتی برای شهرهای ایران چه خصوصیاتی باید داشته باشد و چه مسایلی باید در تهیه آن در نظر گرفته شوند. پس از بررسی ادبیات موضوع در زمینه‌های علل، امتیازات، پیامدها، سیاست‏های شهرنشینی، و آمار شهرنشینی در ایران و جهان، این مقاله نتیجه می‌گیرد که بهتر است برای مدیریت جمعیت شهرها در ایران سیاست جمعیتی تدوین شود. سیاست جمعیتی که در این مقاله پیشنهاد می‌شود  انتخاب و تشویق رشد جمعیت تعدادی شهرهای با جمعیت متوسط و محدود نمودن رشد برخی شهرهای دیگر است. در ادامه، خصوصیاتی که چنین سیاستی باید داشته باشد مورد بررسی قرار می‌گیرد

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Population Policy for Cities in Iran

نویسنده [English]

  • Seyed Farrokh Mostafavi
Assistant Professor, Institute for Management and Planning Studies
چکیده [English]

Demographic transition has led to the growth of population and urbanization in Iran. As in many other parts of the world, urbanization is now the dominant mode of residence in Iran. The aim of this paper is to answer the following two questions: (1) Do we need a population policy for Iran's cities?, and (2) What should be the characteristics of a population policy for Iran's cities and what issues should be considered in designing such a policy? After a review of the causes, consequences, urbanization policies, and urbanization data in Iran and the world, the paper concludes that it is better to have a population policy for Iran's cities. The recommended policy in this paper is the selection of some medium sized cities for population growth and discouragement of the growth of some other selected cities. The paper discusses the characteristics of such a population policy.

اداره حفاظت محیط زیست استان تهران (1393الف) بولتن زیست محیطی 115. در دسترس از آدرس: http://www.tehran-doe.ir/fa/News/Detail/btwfdkanhp
اداره حفاظت محیط زیست استان تهران (1393ب) بولتن زیست محیطی 114. در دسترس از آدرس: http://www.tehran-doe.ir/fa/News/Detail/btwfdkanhp
اداره حفاظت محیط زیست استان تهران (1393ج) بولتن زیست محیطی 112. در دسترس از آدرس: http://www.tehran-doe.ir/fa/News/Detail/btwfdkanhp
اداره حفاظت محیط زیست استان تهران (1393د) بولتن زیست محیطی 111. در دسترس از آدرس: http://www.tehran-doe.ir/fa/News/Detail/btwfdkanhp
ارجمندنیا، اصغر (1368). "نقش شهرهای میانه در نظام اسکان جمعیت"، مجله اطلاعات سیاسی-اقتصادی، شماره 29، صص: 65-59.
امچکی، حمیده (1383) شهرهای میانی و نقش آنها در چارچوب توسعه ملی، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.
امیدواری، منوچهر، نصرالله قهوه ای و مجتبی اختیاری (1381). "آلودگی صوتی ناشی از ترافیک در شهر کرمانشاه در سه ماه اول سال 1379". مجله دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه (بهبود)، شماره 3، صص: 49-45.
ایران (1393) یکشنبه 6 مهر، سال بیستم، شماره 5755.
رهنمایی، محمد تقی، محمد شعبانی فرد و محمد اکبرپور سراسکانرود (1388). "توسعه استراتژیک شهرهای میانی ایران با تاکید بر رویکرد CDS راهی به سوی توسعه منطقه ای"، آمایش سرزمین،  شماره 1، صص: 54-21.
زنجانی، حبیب الله (1388). "شهر و شهر نشینی در ایران"، در رسول صادقی (گردآورنده)، جمعیت و توسعه در ایران: ابعاد و چالشها، یافته های تحقیقات کاربردی پروژه جمعیت و توسعه دانشگاه تهران، تهران: مرکز مطالعات و پژوهشهای جمعیتی آسیا و آقیانوسیه. صص: 126-121.
سامانی، مجد سعید، امیر تائبی و محمد افیونی (1386). "آلودگی خاک حاشیه خیابانهای شهری به سرب و کادمیوم". محیط شناسی، شماره 33، صص: 10-1.
عسگری، حشمت الله و اسحاق الماس (1390). "بررسی عوامل موثر بر قیمت مسکن در مناطق شهری کشور به روش داده‌های تابلویی". پژوهشنامه اقتصادی، شماره 2، صص: 224-201.
کاظمی پور، شهلا و آرزو صیادی (1388). "روند توسعه کلان شهرها در ایران و آثار و پیآمدهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی آن"، در رسول صادقی (گردآورنده)، جمعیت و توسعه در ایران: ابعاد و چالش‏ها، یافته‏های تحقیقات کاربردی پروژه جمعیت و توسعه دانشگاه تهران، تهران، مرکز مطالعات و پژوهشهای جمعیتی آسیا و آقیانوسیه، صص: 133-127. 
مرکز آمار ایران (1386). مهاجرت‌های استانی(85-1375) (بر اساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1385). تهران: مرکز آمار ایران.
مرکز آمار ایران (1390) سالنامه آماری کشور 1390. در دسترس از آدرس:
مجلس شورای اسلامی (1370) قانون برنامه اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور. در دسترس از آدرس: http://www.parliran.ir/index.aspx?fkeyid=&siteid=1&pageid=222
مجلس شورای اسلامی (1379) قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور. در دسترس از آدرس: http://www.parliran.ir/index.aspx?fkeyid=&siteid=1&pageid=224
مجلس شورای اسلامی (1384) قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور. در دسترس از آدرس: http://www.parliran.ir/index.aspx?fkeyid=&siteid=1&pageid=2941
محمد زاده تیتکانلو، حمیده (1383). "شهرهای متوسط و شهری شدن جهان". فصل نامه مدیریت شهری، شماره 5، صص: 87-80.
مصطفوی، سید فرخ، حبیب الله زنجانی، محمد علیزاده، غلامعلی فرجادی، امیر هوشنگ مهریار، و محمد میرزایی (1377) . سیاست ملی جمعیت. تهران: موسسه عالی پژوهش در برنامه‌ریزی و توسعه.
معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رییس جمهور (1389). مجموعه برنامه پنج ساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران، تهران: موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی.
وزارت نیرو (1386). گزارش عملکرد بیست و پنج ساله وزارت نیرو. در دسترس از آدرس:
Abrishamchi, A. and M. Tajrishy (2005). "Interbasin water transfers in Iran", in Committee on US-Iranian Workshop on Water Conservation, Reuse, and Recycling, Office for Central Europe and Eurasia Development, Security, and Cooperation, National Research Council, Water Conservation, Reuse, and Recycling: Proceedings of an Iranian-American Workshop, Washington, D.C.: National Academies Press. Pp. 252-272.
Bilham, R. (2004). "Urban earthquake fatalities: a safer world or worse to come?" Seismology Research Letters 75: 706-712.
Burby, R.J., T. Beatley, P.R. Berke, R.E. Deyle, S.P. French, D.R. Godschalk, E.J. Kaiser, J.D. Kartez, P.J. May, R. Olshansky, R.G. Paterson, and R.H. Platt (1999). "Unleashing the power of planning to create disaster-resistant communities". Journal of the American Planning Association  65(3): 247-258.
Comerio, M.C. (2004). "Public policy for reducing earthquake risks: A US perspective". Building Research & Information 32(5): 403-413.
Fosset, M. (2006). "Urban and spatial demography", in D.L. Poston and M. Micklin (eds), Handbook of Population, New York: Springer, 479-524.
Jackson, J. (2006). "Fatal attraction: living with earthquakes, the growth of villages into megacities, and earthquake vulnerability in the modern world". Philosophical Transactions of the Royal Society A 364: 1911-1925.
Organization for Economic Co-operation and Development (OECD) (2010). Trends in Urbanization and Urban Policies in OECD Countries: What Lessons for China? Organization for Economic Co-operation and Development (OECD) and China Development Research Foundation (CDRF). Online available at: http://www.oecd.org/urban/roundtable/45159707.pdf
Renaud, B. (1981). National Urbanization Policy in Developing Countries. A World Bank Research Publication. London: Oxford University Press.
Statistical Centre of Iran (1385). Iran Statistical Yearbook 1385 [2006-2007]. Tehran: Statistical Centre of Iran.
United Nations (2009). World Urbanization Prospects: The 2009 Revision. Department of Economic and Social Affairs, Population Division. Online available at: http://esa.un.org/unpd/wup/index.htm
Weeks, J.R.(1994). Population: An Introduction to Concepts and Issues. Belmont, CA: Wadsworth.
White, M.J. and D.P Lindstrom (2006). "Internal migration", in D.L. Poston and M. Micklin (eds.), Handbook of Population, New York: Springer, 311-346.