وضعیت اقتصادی زنان سرپرست خانوار تحت پوشش نهادهای حمایتی: مطالعه‌ای کیفی در شهر شیراز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار جمعیت شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه یزد

2 دانشیار جمعیت شناسی، موسسه مطالعات و مدیریت جامع و تخصصی جمعیت کشور

3 کارشناسی‌ارشد جمعیت‌شناسی، دانشگاه یزد

چکیده

در این مقاله با روش کیفی و با رویکرد نظریه زمینه­ای، وضعیت اقتصادی زنان سرپرست خانوار مورد واکاوی قرار گرفته و چگونگی مواجهه آنان با این شرایط تحلیل می­­شود. بدین منظور 40زن سرپرست خانوار در مرکز مشاوره سازمان بهزیستی و کمیته امداد امام خمینی (ره) شهر شیراز با روش نمونه­گیری هدفمند و نظری انتخاب شدند. ابزار جمع­آوری داده­ها مصاحبه نیمه‌ساختارمند بود. داده­ها با روش نظریه زمینه­ای استروس و کوربین (کدگذاری باز، محوری و گزینشی) تحلیل شد. براساس مدل پارادایمی بدست آمده، زنان سرپرست خانوار در این مطالعه از نظر برخورداری از مسکن، شغل مناسب و تحصیل، بهداشت و درمان و حتی امنیت غذایی در مضیقه هستند. ناتوانی جسمی، محدودیت خانواده برای انجام کار، پرستاری از اعضای خانواده و اجاره نشینی به عنوان شرایط زمینه­ای و بی اعتمادی کارفرما، تبعیض در پرداخت دستمزد، احساس ناامنی در محیط شغلی و مشکلات ترکیب وظایف کار و خانه به­مثابه شرایط مداخله­گر باعث ایجاد یک محیط خانوادگی ناایمن برای زنان شده­اند. راهبرد کنش زنان در برخورد با چنین شرایطی، محدودبودن شبکه روابط اجتماعی، ترک تحصیل و شغل، صرفه­جویی و چشم­پوشی از بسیاری از خواسته­ها و نیازهاست. پیامد تداوم این چرخه معیوب ناتوانی و محرومیت، بازتولید انواع بیماری و ناتوانی، سوء­تغذیه، حاشیه­نشینی و در نهایت احساس ناامیدی و درماندگی است. نتایج این مطالعه بسترسازی برای افزایش فرصت­های شغلی و حذف موانع فرهنگی اجتماعی اشتغال زنان، توانمندسازی زنان سرپرست خانوار و فرزندان آنها را پیشنهاد می­دهد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Economic Status of Female Heads of Households covered by supportive institutions: Qualitative study in City of Shiraz

نویسندگان [English]

  • Maliheh Alimondegari 1
  • Hajiieh Bibi Razeghi-Nasrabad 2
  • Samaneh Ashraf-Ganjouei 3
1 Assistant Professor, Faculty of Social Sciences, Yazd Univesity
2 Associate Professor, National Population & Comprehensive Management Institute
3 M.A. in Demography, Yazd University
چکیده [English]

In this article, the economic status of female heads of households and their way of dealing with these conditions are analyzed using qualitative method and grounded theory approach. For this purpose, 40 female headed households were selected by purposeful and theoretical sampling at the Consultative Center of Welfare Organization and Imam Khomeini Emdad Committee of City of Shiraz. Data were collected using semi-structured interviews. The data were analyzed using field theory (open, axial, and selective coding). According to the paradigmatic model obtained in this study, female households are in short supply in terms of access to housing, suitable employment, education, health, and even food security. Physical disabilities, family limitation for work, family nursing and renting have been identified as a prerequisite for creating an insecure family environment for women.
  Employer's distrust, wage discrimination, insecurity in the workplace, and the difficulties in combining work and family as intervening conditions have created an unsafe family environment for women. The strategy of women's actions in dealing with such conditions is the limitation of the network of social relations, the dropout and occupation, the saving of resources and goods, and renunciation of many demands and needs The consequence of the continuation of this cycle of disability and deprivation is the reproduction of a variety of diseases and disabilities, malnutrition, marginalization and, finally, a sense of despair and helplessness. Based on this study, it is suggested to increase job opportunities and eliminate social barriers to women's employment, empowerment of women headed households and their children.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Female Head of Household
  • Occupational Restriction
  • Educational Poverty
  • Economic hardship
  • Shiraz City

مراجع

-         احمدنیا، شیرین و آتنا قالیباف کامل (1396)، "زنان سرپرست خانوار در تهران: مطالعه کیفی تجربیات، چالش‌ها و ظرفیت‌های آنها"، رفاه اجتماعی، سال ۱۷، شماره ۶۵، ص ۱36-103.
-         ادیب حاج باقری، محسن، سرور پرویزی و مهوش صلصالی (1386). روشهای تحقیق کیفی، تهران، نشر و تبلیغ بشری.
-         استراوس، انسلم و جولیت کوربین (1390). مبانی پژوهش کیفی: فنون و مراحل تولید نظریه زمینه‌ای، ترجمه ابراهیم افشار، تهران: نشر نی.
-         افراسیابی، حسین و رقیه دهقانی دارامرود (۱۳۹۶). مطالعه کیفی ازدواج پرمخاطره در میان زنان درگیر طلاق شهر یزد، فصلنامه مطالعات اجتماعی و روانشناختی زنان، دوره 15، شماره ۲: ۱۸۴-۱۵۵.
-         افراسیابی، حسین و ساناز جهانگیری (1395). "آسیب شناسی تعاملات اجتماعی زنان سرپرست خانوار مطالعة کیفی شهرستان شاهین شهر"، زندرتوسعهوسیاست، دورة 14، شمارة 4، ص 431-450.
-         بختیاری، آمنه و سیده فاطمه محبی (1385). "حکومت و زنان سرپرست خانوار"، مطالعات راهبردی زنان، سال 9، شماره 34، صص 45-32.
-         بلداجی، تاتینا ام لیلا، فروزان، آمنه، رفیعی، حسن (1389). کیفیت زندگی زنان سرپرست خانوار تحت پوشش سازمان بهزیستی کشور و زنان شاغل خدماتی، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال یازدهم، شماره 40، صص9-28.
-         پژوهشکده آمار (1394). بررسی ویژگی‌های اجتماعی، اقتصادی و سلامت خانوارهای زن سرپرست با تاکید بر سیاست‌ها و برنامه‌های پشتیبانی. گروه پژوهشی طرح‌های فنی و روش‌های آماری.
-         چارات، الکس (1385). زنان سرپرست خانوار، تهران: زیتون.
-         شادی­طلب، ژاله و علیرضا گرایی­نژاد (1383)، "فقر زنان سرپرست خانوار"، زن در توسعه و سیاست، شماره 8، صص 79-70.
-         عباس‌زاده، محمد، بنی فاطمه حسین، علیزاده اقدم، محمد باقر و علی بوداقی (1395). "عوامل زمینه ساز پایبندی به اخلاق پژوهش در میان دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه تبریز"، فصلنامه پژوهش و برنامه­ریزی در آموزش عالی، دوره 22، شماره 1، ص 98-75.
-         عباس‌زاده، محمد (1391)، "تاملی بر اعتبار و پایایی در تحقیقات کیفی"، جامعه شناسی کاربردی، سال 23، شماره 45، ص 34-19.
-         غفاری، مریم (1382)، "چند نقشی بودن زنان سرپرست خانوار، فرصت­ها و چالش­ها"، پژوهش زنان، شماره 15، ص 38 -22.
-         قمرانی، امیر (1392)، "ارتقا کیفیت زندگی و سلامت روانی زنان سرپرست خانوار"، مجموعه مقالات منتخب و برتر همایش‌های پنج­گانه ارتقا سلامت اجتماعی زنان سرپرست خانوار، معاونت حمایت و سلامت خانواده اداره کل امور حمایت­های اجتماعی.
-         کرد زنگنه، جعفر، محمدیان پستکان، هاشم و شهلا سهرابی صمیره (1395)، "بررسی میزان احساس امنیت زنان و عوامل مؤثر در آن )مطالعه ی موردی زنان سرپرست خانوار شهرستان رامهرمز)"، مطالعات راهبردی زنان، سال 18، شماره 71، ص 130-109.
-         محمدی، زهرا (1385)، زنان سرپرست خانوار، انتشارات روابط عمومی شورای فرهنگی اجتماعی زنان.
-         مطیع، ناهید (1378)، "فرصت‌های کودکان در خانواده‌های زن سرپرست"، یونیسف، مجله زنان، شماره 53 و 54.
-         ﻣﻌﯿﺪﻓﺮ، ﺳﻌﯿد و ﻧﻔﯿﺴﻪ ﺣﻤﯿﺪﯼ (1386)، "زنان سرپرست خانوار و ناگفته‌های آسیب‌های اجتماعی"، ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺕ ﺟﺎﻣﻌﻪ‌ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ، ﺷﻤﺎﺭﻩ 23، ص 159-131.
-         مومنی‌زاده، ندا (1393). "تحلیل مقایسه‌ای در خصوص زنان سرپرست خانوار"، مجله اقتصادی، شماره 3 و 4 : 120-95
-         یوسفی سمیه، فرید ابوالفضل و روح اله مهدیون (1395). "شناسایی باورهای نقش جنسیتی غالب در فرهنگ کُرد"،  فصلنامه زن و فرهنگ، دوره 8، شماره 29، ص 98-81.
 
-         Alkire, S. and S. Deneulin (2009), an Introduction to the Human Development and Capability Approach: Freedom and Agency, Published by Earthscan in the UK and USA.
-         Blanon, L. (1999). Gender, Psychological Perspective, Allan & Bacon, Boston.
-         Cevin, B. (2003). "Estimates of Poverty for SC, ST and Female-Headed Households". The Open Anthropology Journal, 5: 70-75.
-         Chambers, R. and Conway, G. (1991) Sustainable Rural Livelihoods: Practical Concepts for the 21st Century. Scientific Research, an Academic Publisher.
-         Chant, S. (2003) Female household headship and the feminisation of poverty: facts, fictions and forward strategies. New Working Paper Series (9), Gender Institute, London School of Economics and Political Science, London, UK.
-         Coven, L. (1990). The Determinate and Consequences of Female-headed Household, Population Council and International Center for Research on Women. Population Studies, 41(1), 5-30.
-         Edin, K, and L. Lein (1997). Work, welfare, and single mothers' economic survival strategies. American Sociological Review, 253-266.
-         Esterlin, R. Angelescu, L.  (2007)."Modern Economic Growth and Quality of life: Cross Sectional and Time Series Evidence", Journal of Economic Intelligence, 3: 186-192.
-         Gimenez M (1992). U.S. Ethnic Politics: Implications for Latin Americans, Latin American Perspectives, 19 (4): 7-17.
-         Glaser, B. and A. Strauss (1967). The discovery of grounded theory. Chicago: Aldine Press.
-         Habbib, S. (2010), "Quality of life and mental Healthservices".London, first Edition.
-         Hwedie, Osi, & Bertha, Z. (1998). Female Headed Households in Southern Africa: Issues, Problems and Prospects. Research Review, 14(2): 69-73.
-         Mulugeta, M. S. (2009). Determinants of livelihood strategies of urban women: The case of female household heads in Wolenchiti town, Ethiopia. Dublin: Kimmage Development Studies Centre.
-         Strauss, A. and Corbin, J. (1994) Grounded Theory Methodology-An Overview. In: Norman, K.D. and Vannaeds, S.L.Y., Eds., Handbook of Qualitative Research, Sage Publications, Thousand Oaks, 22-23.
-         Villarreal, A. and Shin, H. (2008). Unraveling the economic paradox of female-headed households in Mexico: The role of family networks. The Sociological Quarterly, 49(3):565-595.
نامه انجمن جمعیت شناسی ایران
دوره 13، شماره 25
تیر 1397
صفحه 165-192

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 03 شهریور 1398
  • تاریخ پذیرش: 03 شهریور 1398

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار