بازاندیشی در معنای فرزند و دلالتهای آن در زندگی: رهیافت کیفی در زنان متاهل بی‌فرزند ساکن شهر تهران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار جمعیت شناسی، موسسه مطالعات و مدیریت جامع و تخصصی جمعیت کشور

2 کارشناسی ارشد جمعیت شناسی، دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

تحقیق حاضر، با هدف واکاوی معنای فرزند و نقش آن در فرزندآوری از دیدگاه زنان بی‌فرزند ساکن شهر تهران انجام شد. با استفاده از روش کیفی با رویکرد تفسیری بنیادی، 18 مصاحبه عمیق با زنان بدون فرزندی که حداقل 5 سال از ازدواج آن‌ها گذشته و به‌طور ارادی بارور نشده‌اند، انجام شد. این زنان به روش هدفمند در تابستان 1396 نمونه‌گیری شده و داده‌های کیفی با استفاده از تحلیل محتوایی موضوعی با رویکرد استقرایی تحلیل شدند. مقوله اصلی عبارت است از: " فرزندتلفیقی از تمایل غریزی و ذاتی به‌همراه نگرانی و ابهام است که با رشد عقلانیت در فرزند‌آوری ارادی و برنامه‌ریزی شده، بازاندیشی در نقش فرزند بر کیفیت رابطه زناشویی و حمایت سالمندی همراه بوده و مفهومی دینامیک بوده که با گذر زمان (چه در گذر نسلی، چه در دوره زندگی)، متحول می‌شود". علی‌رغم ارزش ذاتی فرزند، به علت رشد عقلانیت، زنان به‌دنبال شرایطی هستند که تصمیم فرزند‌آوری را با کنترل شرایط اتخاذ کرده، قبل از فرزندآوری از کیفیت رابطه زناشویی اطمینان حاصل کرده و با داشتن سالمندی فعال و سالم، به‌دنبال تعدیل انتظارات خود از فرزند در سالمندی هستند. این معانی برای فرزند و کارکردهای آن در زندگی در تفسیر تغییرات رفتار فرزندآوری نسل‌های حاضر کاربرد خواهد داشت

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Rethinking the Meaning & Implications of Child in Life; A Qualitative Approach among Voluntary Childless Married Women in Tehran

نویسندگان [English]

  • Farideh Khalajabadi Farahani 1
  • Fatemeh Kiani Aliabadi 2
1 Associate Professor, National Population & Comprehensive Management Institute
2 MA in Demography, Allameh Tabataba'i University
چکیده [English]

The present research, aimed to explore the meaning of child and its role in childbearing in the perspective of childless married women. Using a qualitative method with Basic Interpretive approach, 18 in-depth interviews were conducted with women who were married within last 5 years and were voluntarily childless. These women were selected using purposive sampling method in the summer of 2017 and thematic content analysis with inductive approach was conducted. The main theme emerged was: “Child meaning is an integration of an intrinsic and internal desire with ambiguity and concerns ,which coincide with increased rationality on voluntary & planned childbearing, changes in child’s role in the quality of marital relations and elderly support. It is a dynamic notion and it evolves by time transition (both in the life course, and cohort transition)”. Despite intrinsic value of child, due to increased rationalization, women are looking to find circumstances that decide on child bearing upon control of all conditions, to ensure of marital quality before childbearing and looking to mediate their expectations from their child in elderly by having an active and healthy elderly. This meaning of child and it’s implication in life needs to be considered in the interpretation of changes of childbearing behavior in recent generations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Child meaning
  • Childbearing behavior
  • Qualitative study
  • Women
  • Tehran
-         آقایاری‌ هیر، توکل و فرخی ‌نگارستان، مینا و لطیفی ‌مجزه، سیده‌صدیقه (1395). "فرزندآوری به مثابه‌ی مخاطره (مطالعه کیفی زمینه‌های کم فرزندی در شهر تبریز)". مطالعات راهبردی زنان، شماره‌ 73، صص: 33-7.
-         حسینی، حاتم و پاک‌ سرشت، سلیمان و رضایی، مهدی و مهرگانفر، مریم (1393). "تحلیل کیفی فرزندآوری زوج‌ها‌ی عرب شهر اهواز". نامه انجمن جمعیت‌شناسی ایران، دوره‌ی 9، شماره 17، صص: 169-.141.
-         حمیدی‌فر، مهدی، کنعانی، محمد امین و عبادلهی چنذانق، حمید (1396). "نگاه بی‌فرزندان ارادی به فرزندآوری: مطالعه‌ای در شهر رشت،" جامعه‌پژوهی فرهنگی، دوره‌ی هشتم، شماره سوم، صص: 54-27.
-         خلج‌آبادی فراهانی، فریده و سرایی، حسن (1395(. "واکاوی شرایط زمینه‌ساز قصد و رفتار تک‌فرزندی در تهران". مطالعات راهبردی زنان، دوره‌ی 18، شماره‌ی 71. صص: 58-29.
-         رازقی نصر‌آباد، حجیه‌بی‌بی و سرایی، حسن (1393(. "تحلیل کوهورتی (نسلی) نگرش زنان درباره‌ی ارزش فرزند در استان سمنان". زن در توسعه و سیاست، دوره‌ی 12، شماره‌ی 2. صص 250-229.
-         رجبی، ماهرخ و هاشمی‌نیا، فاطمه (1392). "ارزش کودکان و رفتار باروری در شهر شیراز". نامه انجمن جمعیت‌شناسی ایران، دوره‌ی 2، شماره‌ی 15. صص 42-23.
-         رضوی‌زاده، ندا، غفاریان، الهه و اخلاقی، آمنه (1394). "زمینه‌ها‌ی کم فرزند‌طلبی و تاخیر در فرزندآوری (مطالعه‌ی موردی زنان مشهد)". راهبرد فرهنگ، دوره‌ی 8، شماره‌ی 31. صص 98-73.
-         عباسی شوازی، محمد جلال و عسکری‌ندوشن، عباس (1384).  "تغییرات خانواده و کاهش باروری در ایران؛ مطالعه موردی استان یزد". نامه علوم اجتماعی، دوره‌ی 11، شماره‌ی 3. صص: 75-35.
-         عباسی‌شوازی، محمد جلال و خانی، سعید (1394). "ناامنی اقتصادی، ایده‌آل‌های ازدواج و باروری، مطالعه دو نسل مادران و فرزندان در شهرستان سنندج". فصلنامه مطالعات جمعیتی. دوره‌ی 1، شماره‌ی 2. صص99-63.
-         عبدالهی، عادل و فرجادی، غلامعلی (1395). "عقلانیت اقتصادی و اجتماعی و کنش فرزندآوری در شهر تهران، نتایج یک مطالعه کیفی". فصلنامه مطالعات جمعیتی، دوره‌ی1، شماره 2. صص: 131-101
-         عبدالهی، عادل و قاضی‌طباطبایی، محمود (1396). "آزمون مدل نظری –مفهومی هم‌افزایی عفلانیت اقتصادی و اجتماعی در کنش فرزندآوری پایین". نامه انجمن جمعیت‌شناسی ایران، دوره‌ی 12، شماره‌ی 23. صص: 117-84.
-         فروتن، سیدکاظم و جدید میلانی، مریم (1387). "بررسی شیوع اختلالات جنسی در متقاضیان طلاق مراجعه کننده به مجتمع قضایی خانواده". دانشور پزشکی، دوره‌ی 16، شماره‌ی 78. صص: 42-37.
-         کبودی، مرضیه، رمضانخانی، علی، منوچهری، هومان، حاجی‌زاده، ابراهیم و حقی، مرجان (1392). "الگوی تصمیم‌گیری فرزندآوری: یک مطالعه کیفی"، پایش، دوره‌ی 12، شماره‌ی 5. صص: 515-505.
-         کریمی، مرتضی، عمانی سامانی، رضا وحسینی‌نیا، مریم (1395). "معنا، مفهوم و کارکرد فرزند در ایران". فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، دوره‌ی 12، شماره‌ی 42، صص: 147-111.
-         محمد‌پور، احمد (1389). فراروش: بنیان‌های فلسفی و عملی روش تحقیق ترکیبی در علوم اجتماعی و رفتاری. تهران: جامعه‌شناسان.
-         محمودیان، حسین و پور رحیم، محمد‌رضا (1381). "ارزش فرزند از دیدگاه زوجین جوان و رابطه آن با باروری: مطالعه موردی شهرستان بهشهر ". فصلنامه جمعیت، شماره‌ی 41. صص: 103-89.
-         محمودیان، حسین، محمدپور، احمد و رضایی، مهدی (1388). "زمینه‌های کم فرزندآوری در استان کردستان (مطالعه‌ی موردی شهر سقز)". نامه انجمن جمعیت‌شناسی ایران، دوره‌ی 4، شماره‌ی 8. صص: 122-185.
-         هاشمی‌نیا، فاطمه، رجبی، ماهرخ و یاراحمدی، علی (1396). "بررسی نگرش زنان به ارزش فرزندان (مورد مطالعه: زنان 49-15 ساله شهر شیراز". جامعه‌شناسی کاربردی، 28دوره‌ی 28، شماره 3. صص: 78-61.
-         وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، شاخص های سیمای سلامت در جمهوری اسلامی ایران، 1388، معاونت سلامت، دفتر سلامت خانواده و جمعیت، , URL:
-         Abbasi-Shavazi, M.J. (2001). Below Replacement-level Fertility in Iran: Progress and Prospects, Paper prepared for the IUSSP Seminar on “international Perspectives on low fertility: Trends, Theories and Policies, Tokyo, Japan.
-         Behboudi-Gandevani, S., S., Ziaei, F., Khalajabadi-Farahani, M., Jasper, M. (2015). “The Perspectives of Iranian Women on Delayed Childbearing: A Qualitative Study”. The Journal of Nursing Research, 00(0): 1-9.
-         Buhler, C. (2008). “On the Structural Value of children and its Implication on Intended Fertility in Bulgaria”. Demographic Research, 18(20): 569-610
-         Cassirer, E. (1951). The Philosophy of the Enlightenment. Princeton University Press
-         Crotty, M (1998). The Foundations of Social Research. London: Sage.
-         Daher, M, D. Carre, A. Jaramillo, H. Olivares, A. Dominic) 2017(. “Experience and Meaning in Qualitative Research: A Conceptual Review and a Methodological Device Proposal”, Forum: Qualitative Social Research, 18(3): 4130-4154.
-         Dyer, S. J. (2007). “The Value of Children in African Countries- Insight from Studies on Infertility”. Journal of Psychosomatic Obstetrics and Gynecology, (28) 2: 69-77.
-         Ellingsæter, A. L., A.M. Jensen and M. Lie (Eds). (2013). The Social Meaning of Children and Fertility Change in Europe. London: Routledge.
-         Firestone, W.A. (1987). “Meaning in Method: the Rhetoric of Qualitative and Quantitative Research”. Educational Research, 16(7): 16-21.
-         Freedman, D. (1994). “A Theory of the Value of Children”. Demography, 31(3): 94-375.
-         Khalajabadi-Farahani, F., S.A. Mansson, J. Cleland (2018). “Engage In or Refrain From; A Qualitative Exploration of Premarital Sexual Relations among Female College Students in Tehran”. Journal of Sex Research, 00(00), 1–14.
-         Knodel, J. E. (2012). “The Future of Family Support for Thai Elderly: Views of the Populace”. PSC Research Report. 12(10).
-         Leibenstein H.( 1977) “The economic Theory of Fertility”, Mexico, IUSSP Conference, vol. 2, pp. 49-63.
-         Litzinger S, K.C. Gordon (2005). “Exploring Relationships among Communication, Sexual Satisfaction and Marital Satisfaction”. Journal of Sex & Marital Therapy, 31: 409-24.
-         Marriam S.B. (2009) Qualitative Research; A guide to Design and Implementation. Jossy-Bass.
-         Patton, M.Q. (2002). Qualitative Research & Evaluation Methods. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
-         Rahimi, A, E. Merghati & L. Alah gholi (2009).” Sexual Satisfaction and its Relation to Marital Happiness in Iranians”. Iranian Journal of Public Health. 38(4)                      
-         Seale, C. (1999). The Quality of Qualitative Research. UK, Sage Publications Inc.
-         Sobotka, T. (2004). “Is Lowest-Low Fertility in Europe Explained by the Postponement of Childbearing? Population and Development Review. 30(2): 195-220.
-         Tajvar, M., E. Grundy, & A. Fletcher (2016). “Social Support and Mental Health Status of Older People: a Population-Based Study in Iran-Tehran”. Aging & Mental Health 22(3): 1-10.