تجربه زیسته زنان شهر شهریار از تک‌فرزندی با تاکید بر چرایی و پیامدهای آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار جمعیت شناسی، موسسه مطالعات و مدیریت جامع و تخصصی جمعیت کشور

2 کارشناسی ارشد جمعیت‌شناسی

3 استاد جامعه شناسی، دانشگاه الزهرا

چکیده

هدف این تحقیق شناسایی تجربه زیسته زنان از تک‌فرزندی با تاکید بر چرایی و پیامدهای تک‌فرزندی است. مطالعه از نوع کیفی است و داده‌‌ها از طریق مصاحبه عمیق با 20 نفر از زنان دارای یک فرزند بالای 5 ساله شهر شهریار در سال 1395 جمع‌آوری شد. یافته‌ها نشان داد تجربه تک‌فرزندی مـترادف بـا فرایندی برای تعادل‌بخشی بین حوزه فردی نظیر شرایط روحی- جسمی مادر و فرزند؛ حوزه خانوادگی نظیر موقعیت مالی خانواده و روابط با همسر؛ حوزه‌های اجتماعی نظیر محیط کار می‌باشد. به عبارتی تک‌فرزندی نتیجه تاخیر در ازدواج و فرزندآوری، پیشگیری از خطرات و آسیب‌های اجتماعی، احساس فقدان حمایت‌های خانوادگی و اجتماعی، مشکلات ترکیب کار و خانه و تغییرات نگرشی به سمت اهداف و ارزش فرزندآوری است. با وجود مزایایی نظیر فراهم کردن امکانات بیشتر برای فرزند، داشتن وقت بیشتر مادر و کمتر بودن بحث و جدل در خانواده، تک‌فرزندی، تجربـه مطلوبی برای افراد نبوده و تک‌فرزندی الگوی مناسبی برای خانواده‌های ایرانی نمی‌دانستند. بسیاری از آن‌ها مهارت‌های کمتر فرزند در حل مسئله، تاب‌آوری کمتر، استقلال و یا وابستگی مفرط، فردگرایی، خودخواهی، حسادت، کمرویی، منزوی بودن فرزند و ترس از تنها شدن زودرس والدین در سنین میانسالی و سالخوردگی و خالی‌شدن فضای خانواده را به عنوان پیامدهای منفی تک‌فرزندی می‌دانستند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Women’s Lived Experience of One-Child with Emphasis on the Reasons and Consequences in the City of Shahriar

نویسندگان [English]

  • Hajiieh Bibi Razeghi-Nasrabad 1
  • Zeinab Hosseini 2
  • Mohamad Taghi Sheykhi 3
1 Assistant Professor of Demography, National Population and Comprehensive Management Institute
2
3 Professor of Sociology, Alzahra University
چکیده [English]

The purpose of this study is to identify the experience of women from one -child with emphasis on its reasons and consequences. The data were collected through in-depth interviews with 20 women with one child over 5 years of age in Shahriar city in 2017. The findings showed single-child experience is synonymous with a process for balancing between the individual domain, such as the mental-physical condition of the mother and the child; the family domain, such as financial position of the family and relations with the spouse, social domains, such as the work environment. Having one - child is the result of delayed marriage and childbearing, avoiding dangers and social harm, feeling the lack of family and social support, The difficulty of balancing work and family and attitudinal changes in the values and goals of childbearing. Despite the benefits of providing more opportunities for the child, having more time for mother and less discussion in the family, one-child is not considered a good model for Iranian families by respondants. In their opinion, the negative consequences of one-child are lesser skills in problem solving, less discretion, excessive independence and dependency, individualism, selfishness, jealousy, shyness, isolation of the child, early parents' loneliness in middle age and aging and early emptying of the family space from children.

کلیدواژه‌ها [English]

  • One-child
  • Low fertility
  • Postponed childbearing
  • One-child consequences
  • Lived Experience
  • Women
-      آقایاری، توکل، فرخی نکارستان، مینا، سیده صدیقه لطیفی مجره (1395). "فرزندآوری به مثابه مخاطره (مطالعه‌ی کیفی زمینه‌های کم‌فرزندی در شهر تبریز)"، مطالعات راهبردی زنان، سال نوزدهم، شماره 73: 33-7.
-      الوانی، سید مهدی، خانباشی، محمد و حسن بودلایی (1393). "تبیین مفهوم اپوخه در پژوهش‌های پدیدارشناختی و کاربرد آن در حوزه کارآفرینی"، فصلنامه راهبرد، سال 23، شماره 71: 241-217.
-      حسینی، زینب (1396). "شناسایی دلایل و چرایی تک‌فرزندی و پیامدهای احتمالی آن"، پایان‌نامه کارشناسی ارشد جمعیت‌شناسی. دانشکده علوم اجتماعی.
-      حسینی چاووشی، میمنت، عباسی شوازی محمدجلال و حجیه‌بی‌بی رازقی نصرآباد (1395). تحولات باروری و بهداشت باروری در ایران، در عباسی شوازی و همکاران: بررسی تحولات و وضعیت جمعیت در جمهوری اسلامی ایران، تهران: موسسه مطالعات و مدیریت جامع و تخصصی جمعیت کشور.
-      خلج‌آبادی فراهانی، فریده (1391). هنجار،قصدوعملکردزنانومردانهمسردارساکنتهراندرخصوص تک‌فرزندی وعواملاجتماعیوفرهنگی تعیین‌کنندهآن، مؤسسه مطالعات و مدیریت جامع و تخصصی جمعیت کشور.
-      خلج ‌بادی فراهانی، فریده و حسن سرایی (1395). "واکاوی شرایط زمینه ساز قصد و رفتار تک‌فرزندی در تهران (1395). فصلنامه مطالعات راهبردی زنان، دوره 18، شماره 71: 58-29.
-      رازقی نصرآباد حجیه‌بی‌بی، محمد جلال عباسی شوازی و میمنت حسینی چاووشی (1393). "پدیدارشناسی زمان تولد اولین فرزند در بین زنان در تهران". مطالعات راهبردی زنان، سال 16، شماره 63: 95-57.
-      رازقی نصرآباد، حجیه‌بی‌بی (1395). "چگونگی تاثیرگذاری تحصیلات بر تأخیر در فرزندآوری؛ مطالعه کیفی در بین دانشجویان دانشگاه‌های تهران". راهبرد اجتماعی فرهنگی، شماره 191:20-167.
-      رشیدیان، آرش (1389). مطالعه شاخصهای چندگانه سلامت و جمعیت در ایران، تهران: وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی، معاونت بهداشت.
-      رضوی‌زاده، ندا، غفاریان الهه، و آمنه اخلاقی (1394) "زمینه‌های کم فرزند طلبی و تاخیر در فرزندآوری، مورد مطالعه زنان مشهد"، راهبرد فرهنگ، دوره 8، شماره 31: 98-73
-      ساطوریان، سید عباس، طهماسیان،کارینه و محمد رضا احمدی، ( 1393)."مقایسه مشکلات رفتاری کودکان در خانواده‌های تک‌فرزند و دو فرزند" علوم اجتماعی، سال 7، شماره 3: ۶۵- ۸۰
-      سردارپورگودرزی شاهرخ، درخشان پور فیروزه, صدر سیدسعید و محمدتقی یاسمی (1382). اختلال‌های رفتاری در کودکان خانواده‌های تک فرزند و چند فرزند شهر تهران، مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران (اندیشه و رفتار)، دوره 9 شماره 1: 26-20.
-      سماکار، ندا (1390). "بررسی عوامل مؤثر بر نگرش به تک‏فرزندی زنان در آستانۀ ازدواج شهر تهران"، پایان‏نامۀ کارشناسی‏ ارشد جمعیت‏شناسی دانشکدۀ علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی.
-      شاه آبادی، زهرا، سرایی، حسن و فریده خلج آبادی فراهانی (1392) "نقش فردگرایی در قصد باروری زنان در شرف ازدواج )مطالعه موردی شهرستان نیشابور)" نامهانجمن جمعیت‌شناسیایران. دوره 8، شماره 16: 29-54
-      شیخی، محمد‌تقی (1394). جمعیت‌شناسی (مسائل و شاخص‌ها)، تهران: شرکت سهامی انتشار.
-      صانعی، الشرف السادات و نیکبخت نصرآبادی، علیرضا (1383)، روش شناسی تحقیقات کیفی در علوم پزشکی، تهران: انتشارات برای فردا.
-      عباسی شوازی، محمد جلال و حسینی چاوشی، میمنت. (1392). تحولات باروری در ایران در چهار دهه اخیر: کاربرد و ارزیابی روش فرزندان خود در برآورد باروری با استفاده از داده‌های سرشماری 1365، 1375، 1385 و 1390. پژوهشکده آمار، مرکز آمار ایران، تهران.
-      عباسی شوازی، محمدجلال و حسینی چاووشی، میمنت (1391). "تنظیم خانواده، باروری و تحول سیاست‌های جمعیتی در ایران". مجله معرفت در دانشگاه اسلامی، سال 15، شماره 3: 26- 8.
-      کاظمی‌پور، شهلا (1394). "بررسی نحوه نگرش جوانان در آستانه ازدواج و زنان همسردار 49-15 ساله نسبت به فرزندآوری و شناخت عوامل اقتصادی فرهنگی موثر بر آن"، تهران: پژوهشکده آمار.
-      مباشری محمود، علیدوستی معصومه، حیدری سور شجانی سعید، خسروی فرزین، خلفیان پوران، جلیلیان محسن (1392). "تعیین مهم ترین عوامل تأثیرگذار بر الگوی باروری خانواده‌های تک‌فرزند و بدون فرزند شهرستان شهرکرد"، مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی ایلام، دوره 21، شماره 6 :۶۳-۷۰
-      معینی فر، مریم (1394). "بی فرزندی و تک‌فرزندی در ایران سال 1389"، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد جمعیت‌شناسی. دانشکده علوم اجتماعی. دانشگاه تهران.
-      معینی، مریم، پوررضا، ابوالقاسم و فاطمه ترابی (1391). "نقش عوامل اقتصادی و چانه زنی درون خانوار بر تقاضای فرزند دوم در ایران"، نامه انجمن جمعیت‌شناسی ایران، سال هفتم، شماره 14: 113- 136.
-      وهابی، معصومه (1377) "بررسی رابطه بین تک‌فرزندی و چند فرزندی با انگیزه پیشرفت و احساس فشار روانی در دانش آموزان دختر دبیرستان‌های شهر تهران (پایان نامه دوره کارشناسی ارشد رشته روانشناسی عمومی)"، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن.
-      Ashworth, P. (1999). "Bracketing in Phenomenology: Renouncing Assumptions in Hearing about Student Cheating", Qualitative Studies in Education, 12 (6):707–21.
-      Bongaarts, J. (2002). "The End of Fertility Transition in the Developed World", Population and Development Review, 28:419-444.
-      Breton, D., and F. Prioux, (2009). The one-child family: France in the European context. Demographic Research", 20: 657-692.
-      Callan, V (1985). "Comparisons of Mothers of One Child by Choice with Mothers Wanting a Second Birth", Journal of Marriage and Family. 47(1): 155-164.
-      Creswell, J. C. (1998). Research Design: choosing among five traditions, Sage Publication.
-      Creswell, J.W. (2007). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five approaches (2nd ed). Thousand Oaks, CA: Sage.
-      Fiori, F., Rinesi, F., Pinnelli, A. and S. Prati (2013). "Economic Insecurity and the Fertility Intentions of Italian Women with One Child", Population Research and Policy Review, 32 (3): 373-413.
-      Glaser, B. G. and Strauss, A. L. (1967). The discovery of grounded theory: Strategies for qualitative research. Piscataway, New Jersey: Transaction.
-      Morse, J. M. (1994). "Designing funded qualitative research". In Denizin, N. K. & Lincoln, Y. S., Handbook of qualitative research (2nd Ed). Thousand Oaks, CA: Sage.
-      Osborne, j.(1994). "Some Similarities and Differences among Phenomenological and other Methods of Psychological Qualitative Research", Canadian Journal of Counselling (24): 79-91.
-      Van Manen, M. (1997). Researching Lived Experience: Human Science for an Action Senstive Pedagogy (2nd ed). London, Ontario, Canada: Althouse Press.
-      Kumari, M. (2010). Emergence of one child family norm in India, presented in the 1st Asian Population Conference, New Delhi, India.
-      McDonald, P., M. Hosseini-Chavoshi, and Abbasi-Shavazi, MJ. (2015). "Assessment of Iranian fertility trends using parity progression ratios", Demographic Research”, 32 (58):1581−1602.
-      Mynarska, M. (2008). "Fertility Choices in Poland: Quality, Quantity and Individualization”, Max Plank Institute for Demographic Research”. Population and Development Review, 35(4).
-      Tufford, L, P Newman (2012), "Bracketing in Qualitative Research", Qualitative Social Work, 11(1): 80-96.
-      Sobotka, T., V. Skirbekk, and D. Philipov (2010). "Economic Recession and Fertility in the Developed World: A Literature Review", European Commission, Directorate-General “Employment, Social Affairs and Equal Opportunities”, Unit E1-Social and Demographic Analysis, Vienna Institute Demography.