تأثیر سواد سلامت بر رفتارهای سلامت‌محور در برابر ویروس کرونا در شهر شیراز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار جمعیت‌شناسی، بخش جامعه‌شناسی و برنامه‌ریزی اجتماعی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

2 دانش‌آموخته کارشناسی‌ارشد جمعیّت‌شناسی، بخش جامعه‌شناسی و برنامه‌ریزی اجتماعی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

3 استادیار جامعه‌شناسی، بخش جامعه‌شناسی و برنامه‌ریزی اجتماعی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

چکیده

شیوع ویروس کرونا موجب توجه تازه‌ای به رفتارهای سلامت‌محور  شد. سواد سلامت را می‌توان یکی از مهم‌ترین شاخص‌های تأثیرگذار بر رفتارهای سلامت‌محور دانست. در مطالعه حاضر تلاش شد رابطۀ بین ابعاد سواد سلامت و رفتارهای سلامت‌محور در برابر ویروس کرونا مورد بررسی قرار گیرد. برای این هدف تعداد 385 نفر از جمعیت 18 تا 65 سال شهر شیراز با روش نمونه‌گیری خوشه‌ای و با استفاده از پرسشنامه پیمایش شدند. یافته‌ها نشان داد که بالاترین نمره سواد سلامت پاسخگویان به بُعد فهم و درک اختصاص دارد. یافته‌ها همچنین نشان داد که رفتارهای سلامت‌محور در برابر ویروس کرونا در بین حدود 35 درصد از پاسخگویان در سطح بالایی قرار دارد. تحلیل رگرسیونی چند متغیری نشان داد که متغیرهای سن، جنس، وضعیت فعالیت، ابعاد فهم و درک و تصمیم‌گیری سواد سلامت تأثیر آماری معنی‌داری بر رفتارهای سلامت‌محور دارند. با افزایش سن رفتارهای سلامت‌محور افزایش می‌یابد. رفتارهای سلامت‌محور در بین زنان بیشتر از مردان است. با افزایش سواد سلامت افراد در دو بُعد فهم و درک و تصمیم‌گیری، رفتارهای سلامت‌محور نیز به‌طور معنی‌داری افزایش یافته است. توجه به ارتقاء سواد سلامت افراد جامعه در ابعاد مختلف آن می‌تواند در کنترل و پیشگیری از شیوع بیماری‌های واگیردار مؤثر واقع شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Impact of Health Literacy on Health-Related Behaviors against the Coronavirus in Shiraz City

نویسندگان [English]

  • Serajeddin Mahmoudiani 1
  • kiyana Ghaedi 2
  • Mahrokh Rajabi 3
1 Assistant Professor of Demography, Department of Sociology and Social Planning, Shiraz University, Shiraz, Iran
2 M.A Student of Demography, Department of Sociology and Social Planning, Shiraz University, Shiraz, Iran
3 Assistant Professor of Sociology, Department of Sociology and Social Planning, Shiraz University, Shiraz, Iran
چکیده [English]

The outbreak of coronavirus has brought new attention to health-related behaviors. Health literacy can be considered as one of the most important indicators affecting health-related behaviors. In the present study, an attempt was made to investigate the relationship between health literacy dimensions and health-related behaviors against the coronavirus. For this purpose, 385 people were surveyed from the 18- to 65-year-old population of Shiraz by the cluster sampling method and using a questionnaire. The findings showed that the highest health literacy score of the respondents was related to the dimension of understanding. The findings also showed that health-related behaviors against coronavirus were at a high level among about 35% of respondents. The multivariate regression analysis showed that the variables of age, sex, activity status, understanding and decision-making dimensions of health literacy had a statistically significant effect on health-related behaviors. Health-related behaviors increase with age and are more common among women than men. Health-related behaviors increased significantly with an increase in health literacy in both dimensions of understanding and decision-making. Promoting the health literacy of people in the society in its various dimensions can be effective in controlling and preventing the outbreak of infectious diseases.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Health literacy
  • Health-related behaviors
  • Coronavirus
  • Shiraz
اثنی‌عشری، فرزانه، آذر پیردهقان، فاطمه رجبی، آزاده سیاری‌فرد، لاله قدیریان، نرگس رستمی و معصومه پیردهقان (1394). «بررسی میزان سواد سلامت کارمندان در رابطه با عوامل خطر بیماری‌های مزمن در سال 1393»، مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی همدان، د 22، ش 3، ص 254-248.
اربابی، هایده، علی منصوری، ساجده نوشیروانی و آزاده ارباب (1395). «بررسی ارتباط بین سواد سلامت و سلامت عمومی در بیماران مبتلا به دیابت نوع دو مراجعه کننده به کلینیک دیابت زابل در سال 1395»، پرستاری دیابت زابل، د 5، ش 1، ص 29-39.
ایزدی، زینب، مینور لمیعیان،و علی منتظری (1400). «مطالعه سطح سواد سلامت زنان نخست‌زا با وضعیت افسردگی پس از زایمان در مراجعان به بیمارستان‌های شهر کابل (افغانستان)»، پایش، د 20، ش 5، ص 608-599.
جوادی، افشان، مریم جان‌فدا و پریسا شجاعی‌فر (1400). هجدهمین گزارش همهگیری بیماری کووید-19 از ابتدای فروردین ماه 1399 تا پایان شهریور ماه 1400 در استان فارس، شیراز: معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شیراز.
چراغی، فاطمه، سیدرضا برزو، مهناز خطیبان و زهرا مقصودی (1399). «تأثیر به‌کارگیری الگوی خودمراقبتی اورم بر کیفیت زندگی بیماران در ایران: یک مطالعه مروری سیستماتیک»، مرور سیستماتیک در علوم پزشکی، د 1، ش 2، ص 40-30.
حائری مهریزی، علی اصغر، محمود طاووسی و علی منتظری (1400). «مقایسه اجمالی میزان مرگ ناشی از کووید-19 در ایران و دیگر کشورها»، پایش، د 20، ش 5، ص 635-633.
دلاور، فرزانه، شهزاد پاشایی‌پور و رضا نگارنده (1397). «شاخص سواد سلامت: ابزاری نو برای ارزیابی سواد سلامت»، مجله دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی تهران (حیات)، د 24، ش 1، ص 1-6.
رباط‌ سرپوشی، داود، سیده بلین توکلی‌ثانی، هادی علیزاده‌سیوکی و نوشین پیمان (1396). «ارزیابی مطالعات سواد سلامت در ایران: یک مرور نظام‌مند»، مجله دانشگاه علوم پزشکی سبزوار، د 25، ش 6، ص 807-793.
راهنورد، زهرا، معصومه محمدی، فاطمه رجبی و میترا ذوالفقاری (1390). «تأثیر آموزش بر اساس مدل اعتقاد بهداشتی بر رفتارهای پیشگیرانه از مصرف سیگار در نوجوانان دختر»، مجله دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی تهران (حیات)، د 17، ش 3، ص 15-26.
دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز (1400). شناسایی بیش از ۵۱۱ هزار بیمار مبتلا در فارس به کرونا از ابتدا تاکنون، بازیابی شده در 9/10/1400 از https://sums.ac.ir
صفاری، محسن، هرمز سنایی نسب، حجت رشیدی جهان، فاطمه حمتی و امیر پاکپور حاجی‌آقا (1400). «عوامل مرتبط با سواد سلامت در زمینه پیشگری و کنترل بیماری کووید-19: یک مطالعه مقطعی»، ارتقا بهداشت نظامی، د 2، ش 1، ص 266-256.
طاووسی، محمود، علی اصغر حائری مهریزی، شهرام رفیعی‌فر، آتوسا سلیمانیان، فاطمه سربندی، مناسادات اردستانی، اکرم هاشمی و علی منتظری (1394). «سنجش سواد سلامت بزرگسالان ایرانی ساکن شهرها: یک مطالعه ملی»، پایش، د 15، ش 1، ص 95-102.
طهرانی بنی‌هاشمی، سید آرش، محمدامیر امیرخانی، علی اکبر حق‌دوست، سیدموید علویان، هما اصغری‌فرد، حمید برادران، مژگان برغمدی، سعید پارسی‌نیا و سحر فتحی‌رنجبر. (1386). «سواد سلامت در 5 استان کشور و عوامل موثر بر آن»، مجله مرکز مطالعات و توسعه آموزش پزشکی، د 4، ش 1، ص 9-1.
عظیم‌زاده، جواد، مریم نظام‌زاده، فاطمه کلروزی و سید امیرحسین پیشگویی (1400). «بررسی رابطه بین سواد سلامت و رفتارهای پیشگیرانه سربازان»، علوم مراقبتی نظامی، د 8، ش 2، ص 116-109.
غفوری‌فرد، منصور و حسین ابراهیمی (1393). «تأثیر آموزش مبتنی بر الگوی خودمراقبتی اورم بر توان خودمراقبتی بیماران مبتلا به دیابت»، مجله علمی دانشکده پرستاری و مامایی همدان، د 23، ش 1، ص 5-13.
کریمی، سعید، محمود کیوان‌آرا، محسن حسینی، مرضیه جعفریان جزی و الهه خراسانی (1392). «سواد سلامت، وضعیت سلامت عمومی، بهره‌مندی از خدمات سلامت و رابطه بین آن‌ها در بزرگسالان»، مدیریت اطلاعات سلامت، د 10، ش 4، ص 862-875.
کولیوند، پیرحسین، طیبه دادفر،  محبوبه دادفر و هادی کاظمی (1393). خودکارآمدی، تهران: انتشارات میرماه.
کمیته اپیدمیولوژی کرونا. (1400). بیست و پنجمین گزارش اپیدمیولوژی وضعیت کرونا در استان فارس، شیراز: دانشگاه علوم پزشکی.
محمودی، حسن و ابوالفضل طاهری (1394). «بررسی رابطه بین سوا اطلاعاتی و سواد سلامت در دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه فردوسی مشهد»، تعامل انسان و اطلاعات، د 2، ش 2، ص 41-31.
منتظری، علی، محمود طاووسی، فاطمه رخشانی، سیدعلی آذین، کتایون جهانگیری، مهدی عبادی، شهره نادری‌مقام، آتوسا سلیمانیان، فاطمه سربندی، امیر معتمدی و محمد مهدی نقیبی سیستانی (1393). «طراحی و روان‌سنجی ابزار سنجش سواد سلامت جمعیت شهری ایران (18 تا 65 سال)»، پایش، د 13، ش 5، ص، 600-589.
میرزایی، حامد، داود شجاعی‌زاده، آذر طل، سعیده قاسمی قلعه قاسمی و محبوبه شیرزاد (1396). «کاربرد الگوی اعتقاد بهداشتی درارتقای رفتارهای پیشگیری‌کننده از کم‌خونی فقرآهن در دانش‌آموزان دختر شهرستان فریدن: یک مطالعۀ نیمه‌تجربی»، آموزش بهداشت و ارتقای سلامت، د 5، ش 4، ص 269-260.
واحدیان‌عظیمی، امیر، فرشید رحیمی‌بشر، حسین امینی، محمود ثالثی و فاطمه الحانی (1397). «تأثیر الگوی توانمندسازی خانواده محور بر کیفیت زندگی بزرگسالان مبتلا به بیماری‌های مزمن: یک مطالعه سیستماتیک و فراتحلیل»، مجله دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی تهران (حیات)، د 24، ش 2، ص 173-152.
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (1390). نقشه تحول نظام سلامت جمهوری اسلامی ایران تا افق 1404، تهران: وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی.
Anthony, R., & Artino, J.R. (2006). Self-efficacy beliefs: From educational theory to instructional practice. ERIC Clearinghouse.
Australian Commission on Safety and Quality in Health Care. (2014). Health Literacy: Taking action to improve safety and quality. Australian Commission on Safety and Quality in Health Care.
Bandura, A. (1994). Self-efficacy, Encyclopedia of human behavior (4): 1-15.
Barrett, E. A. M. (1989). A nursing theory of power for nursing practice: Derivation from Rogers' paradigm. Conceptual models for nursing practice, 3, 207-217
Chamberlin, J. (1997). “A Working Definition of Empowerment.” Psychiatric Rehabilitation Journal, 20 (4), 43-46.
Choi, S., Bang, K. S., & Shin, D. A. (2021). “Health Literacy, Awareness of Pandemic Infectious Diseases, and Healthy Lifestyle in Middle School Students.” Children, 8 (699): 1-11.
Crawford Shearer, N. B. (2009). “Health Empowerment Theory as a Guide for Practice.” NIH Public Access, 30 (2): 1-9.
Dehghankar, L., Panahi R., Yekefallah, L., Hosseini, N., & Hasannia, E. (2019). “The Study of Health Literacy and its Related Factors among Female Students at High Schools in Qazvin.” Journal of Health Literacy, 4 (2):18-26.
Faulkner, M. (2001). A measure of patient empowerment in hospital environments catering for older people. Journal of Advanced Nursing, 34(5), 676-686
Febriana, D. (2011). Empowerment: A Concept Analysis, The Annual International Conference, Syiah Kuala University, Banda Aceh, Indonesia. November 29-30, 2011
Hicks, G., Barragán, M., Franco-Paredes, C., Williams, M. V., & Del Rio, C. (2006). “Health Literacy Is a Predictor of HIV/AIDS Knowledge.” Health Services Research, 38 (10): 717-723.
Irshad-Ali, B. H. (2018). “Application of Orem Self Care Deficit Theory on Psychiatric Patient”. Annals of Nursing Research & Practice, 5 (1): 1-3.
Ishikawa, H., Kato, M., & Kiuchi, T. (2021). “Declines in Health Literacy and Health-related Quality of Life During the COVID-19 Pandemic: A Longitudinal Study of the Japanese General Population.” BMC Public Health, 21 (2180): 1-9.
Leveille-Tulce, A. N. B. (2017). A Quasi-Experimental Study of a Health Patterning Modality about Childhood Vaginitis and Power in Haitian Primary Caregivers, Theses, University of New York.
Okan, O., Bollweg, T. M., Berens, E. M., Hurrelmann, K, Bauer, U, & Schaeffer, D. (2020). “Coronavirus-Related Health Literacy: A Cross-Sectional Study in Adults during the COVID-19 Info emic in Germany”. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17 (15): 1-20.
Parissopoulos, S., & Kotzabassaki, S. (2014). “Orem’s Self-Care Theory, Transactional Analysis and the Management of Elderly Rehabilitation”. ICUS NURS WEB, (17): 1-11.
Sharma, M., & Romas, J. A. (2012). Theoretical Foundations of Health Education and Health Promotion, Publisher: Cathleen Sether, Second Edition.
Tavousi, M., Haeri-Mehrizi, A. A., Rakhshani, F., Rafiefar, Sh., Soleymanian, A., Sarbandi, F., Ardestani, M., Ghanbari, Sh., & Montazeri, A. (2020). “Development and Validation of a Short and Easy-to-use Instrument for Measuring Health Literacy: The Health Literacy Instrument for Adults (HELIA).” BMC Public Health, 20 (256): 1-11.
Yang, P., Dunzhu, C., Widdowson, M. A., Wu, Sh., Ciren, P., Duoji, D., Pingcuo, W., Dun, B., Chunna Ma., Ch, Li. J., Pang, X., & Wang, Q. (2018). “Infectious Disease-specific Health Literacy in Tibet, China.”, Health Promotion International, 33 (1): 1-11.
Zhang, D., Wu, Sh., Zhang, Y., Yang, P., MacIntyre, C. R., Seale, H., & Wang., Q. (2015). “Health Literacy in Beijing: An Assessment of Adults’ Knowledge and Skills Regarding Communicable Diseases.” BMC Public Health, 15 (799): 1-9.