نگرش نخبگان به عوامل اجتماعی، اقتصادی و علمی- پژوهشی در مبدأ و مقصد و تاثیر آن بر گرایش آنها به مهاجرت خارج از کشور

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جمعیت‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی (واحد تهران مرکزی)

2 دانشیار گروه جمعیت شناسی، دانشگاه تهران

3 دانشیار جامعه شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی (واحد تهران مرکزی)

چکیده

هدف این تحقیق سنجش نگرش نخبگان تحت پوشش بنیاد ملی نخبگان استان تهران در مورد عوامل اجتماعی، اقتصادی و علمی پژوهشی موجود در مبدأ و مقصد به عنوان عوامل دافعه و جاذبه و چگونگی تأثیر این عوامل بر گرایش نخبگان به مهاجرت خارج از کشور است. روش تحقیق، کیفی و کمی بوده، در بخش کیفی 22 مصاحبه‌ی نیمه‌ساختار یافته و عمیق با نمونه‌گیری هدفمند در سال 1397 انجام گرفت. مصاحبه‌ها با روش استقرایی، کدگذاری باز شده، سپس در قالب زیرطبقه و طبقه‌های فرعی و اصلی دسته‌بندی شدند. نتایج این مرحله نشان داد مشکلات: اجتماعی، اقتصادی، مدیریتی، برنامه‌ریزی، قانونی و زیرساخت‌های ارتباطی و تکنولوژیکی از عوامل دافعه مهاجرت نخبگان است. در بخش کمی با استفاده از روش پیمایش، 200 نفر به روش خوشه‌ای و سهمیه‌ای مورد نظرسنجی قرارگرفتند. براساس نظریه‌های نظام جهانی، الگوی جهان‌گرای، لی، دوگانگی ساختاری، بحران منزلتی، سرمایه انسانی و محرومیت نسبی، عوامل موثر بر مهاجرت نخبگان مورد کندوکاو قرار گرفت. بعد از تجزیه و تحلیل‌های رگرسیونی مشاهده شد که عوامل علمی، اجتماعی و مداخله‌گر در مقصد و عوامل اجتماعی در مبدأ بر گرایش نخبگان به مهاجرت خارج از کشور تاثیر دارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Elite Attitudes Towards Social, Economic, and Scientific Factors at Origin and Destination and its Effect on their Tendency to Emigrate Abroad

نویسندگان [English]

  • Saeeddh Bozorgzad 1
  • Shahla Kazemipour 2
  • Reza Ali Mohseni 3
1 PhD Candidate in Demography, Islamic Azad University (Central Tehran Branch)
2 Associate Professor, Department of Demography, University of Tehran
3 Associate Professor in Sociology, Islamic Azad University (Central Tehran Unit)
چکیده [English]

The purpose of this study is to assess the attitudes of elites under the auspices of the National Elite Foundation of Tehran Province about social, economic and scientific research factors in origin and destination as repulsive and attractive factors and how they affect the tendency of elites to emigrate abroad. The research method was qualitative and quantitative. In the qualitative section, 22 semi-structured and in-depth interviews were conducted with purposive sampling in 2018. The interviews were inductively coded, then categorized into subclasses and subcategories. The results of this stage showed that problems: social, economic, managerial, planning, legal and communication and technological infrastructures are among the factors repelling the migration of elites. In the quantitative section and survey method, 200 people were surveyed by cluster and quota methods. According to the theories of the world system, the pattern of cosmopolitanism, Lee and structural duality, dignity crisis, human capital and relative deprivation of factors affecting the migration of elites were explored. After regression analysis, it was observed that scientific, social and intervention factors in the destination and social factors at the origin affect the tendency of elites to emigrate abroad.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Elite
  • Tendency to Migration
  • Social Factors
  • Economic Factors
  • Scientific Research Factors
-          ارشاد، فرهنگ (1380)، مبانی نظری فرار مغزها بر حسب شکل‌های مختلف آن در شرایط کنونی، مجله جامعه‌شناسی ایران، شماره3: صص 43-60.
-          اساسنامه بنیاد ملی نخبگان (84-1383) https://www.bmn.ir/fa-IR/
-          اسماعیل زاده، علی اصغر و غلامرضا ذاکرصالحی، (1393)، بررسی مهاجرت نخبگان علمی در ایران، مطالعات راهبردی ورزش و جوانان، دوره 13، شماره 26: صص 67-45
-          جانعلیزاده چوب بستی‌، حیدر، اکبر علیـوردی نیـا، و شیوا پورقاضـی، (١٣٩٣). بررسـی جامعه‌شناختی تمایل به برون کوچی نخبگان علمی، راهبرد فرهنگ‌، شماره ٢٥: صص 178-152
-          جواد زاده، پدرام (1394)، علل اجتماعی مهاجرت نخبگان ایرانی به دانشگاه‌های آمریکا، مدیریت فرهنگی، سال نهم، شماره 28، صص 110-94
-          حسینی، سید خلیل، (1398)، عوامل موثر بر گرایش نخبگان فرهنگی به مهاجرت به کشورهای توسعه یافته، پایان نامه دکترا، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی
-          زنجانی، حبیب اله (1380)، مهاجرت، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت)
-          رصدخانه مهاجرت ایران و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری (1398)، پرونده مهاجرت گیت ایران: حقایق و مغالطه‌های پیرامون مهاجرت ایرانیان به خارج از کشور، تهران: دانش بنیان فناور https://www.bmn.ir/Asset/irangate.pdf
-          سلمانی، وحید و محمدعلی شریعت (1397)، بررسی تاثیر تسهیلات و حمایت‌های بنیاد ملی نخبگان بر تمایل دانشجویان و دانش آموختگان صاحب استعدادهای برتر و نخبه به مهاجرت، پنجمین کنفرانس ملی پژوهش‌های کاربردی در مدیریت و حسابداری، تهران، انجمن مدیریت ایران.
-          سیدمیرزایی، سیدمحمد (1383)، نگاهی به پدیده فرار مغزها،نامه پژوهش فرهنگی، سال هشتم، دوره جدید، شماره 90: صص 81-97.
-          کاظمی پور، شهلا، (1383 )، زمینه‌ها و بسترهای علمی و اجتماعی فرار مغزها، مجموعه مقالات همایش مسائل، مشکلات و چشم‌اندازهای اشتغال دانش آموختگان آموزش عالی در ایران، تهران: جهاد دانشگاهی: صص 121-103
-          کیانی، کوشا، رضا شهریاری پور؛ فرشید مرادی و حسین صدر (1397)، مدل سازی ساختاری عوامل مؤثر بر گرایش به مهاجرت دانشجویان نخبه از کشور در دانشگاه سمنان، نامه آموزش عالی، دوره 11، شماره 44: صص 121-151.
-          گزارش عملکرد بنیاد ملی نخبگان (1397) https://www.bmn.ir/fa-ir/news/news/74603/
-          لهسایی زاده، عبدالعلی (1368 )، نظریات مهاجر ت، شیراز، انتشارات نوید
-          محمودیان، وحید و محسن احمدی (1394)، مهاجرت نخبگان، نشر زاگرو، چاپ اول.
-          میرترابی، سعید و سعید خاوری نژاد (1393)، علل مهاجرت نخبگان از ایران از منظر اقتصاد سیاسی بین الملل، فصلنامه تحقیقات سیاسی و بین المللی، شماره 19، صص 233- 199.
 
- Akman, V. (2011). “Factors Influencing International Student Migration: A Survey and Evaluators of Turkeys Case”. Interdisciplinary Journal of Contemporary Research in Business, 5(11): 390-415
-Bang, J. T. & A. Mitra (2011). “Brain Drain and Institutions of Governance: Educational Attainment of Immigrants to the US 1988-1998”. Economic Systems. 35(3): 335-354.
- Goldsmith. R. (1996). “Studying Temperament via Construction of the Toddler Behavior Assessment Questionnaire”, Child Development 67(1): 218-235.
-Hercog, M. & M. van de Laar, (2017), “Motivations and Constraints of Moving Abroad for Indian Students”, Journal of International Migration and Integration 18: 749-770.
- Lee, Everett S.(1996), “A Theory of Migration”, Demography, 3(1): 47-57.
- Murakami, Y. (2010). “Japan's Brain Drain: An Analysis of Japanese Researchers Living in the United States”. The Japanese Economy, 37(2): 23-57.
- Ribeiro, J. S., C. Conceição, J. Pereira, C. Leone, P. Mendonça, M. Temido, C. P. Vieira, & G. Dussault (2014). “Health professionals moving to…and from Portugal”, Health Policy, 114(2,3): 97–108.
-Unesco (2015) Annual Report, 2015, https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000244391
- United Nations, Population Division (2013). International Migration Report, Department of Economy and Social Affairs, Population Division