عوامل جمعیتی، اقتصادی و اجتماعی موثر بر فقر خانوارهای شهری ایران در 1395

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه جمعیت شناسی، دانشگاه تهران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد جمعیت شناسی. دانشگاه تهران

چکیده

مسئلۀ فقر بسیار گسترده بوده و در هر جامعه متناسب با ویژگی‌های خاص خود از عوامل پیشین متفاوتی تأثیر می‌پذیرد. در این پژوهش اثر 12 عامل جمعیتی-اقتصادی-اجتماعی بر احتمال فقیر شدن خانوار تحت یک مدل رگرسیون پروبیت با روش حداقل راستنمایی سنجش شد. نمونۀ مورد استفاده، شامل 66038 نفر و در مجموع 18809 خانوار شهری ایران است. پژوهش حاضر با در نظر گرفتن دو سطح رفاهی بالا و پایین به بررسی احتمال خروج از فقر می‌پردازد. بر این اساس مرز درآمدی سطح رفاهی پایین برای خروج خانوار از فقر برابر با 115 میلیون ریال و برای سطح بالای رفاهی، خط فقر برابر با 264 میلیون ریال محاسبه شده است. براساس نتایج مدل، مهم‌ترین عامل اثرگذار در خروج از فقر خانوار در سطح رفاهی پایین‌تر، وضعیت درآمدی سرپرست و در سطح رفاهی بالاتر، نسبت تعداد افراد دارای درآمد در خانوار بوده و همچنین تعداد مطلق افراد دارای درآمد در خانوار نیز اثر قابل توجهی در خروج خانوار از فقر داشته است. افزایش سطح تحصیلات سرپرست خانوار عامل دیگری در خروج از فقر بود. همچنین افزایش تعداد افراد تحصیلکرده در خانوار نیز اثر قابل توجهی در خروج از فقر داشته است و با افزایش بعد خانوار احتمال فقیر شدن کاهش می‌یابد.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  • ابونوری، اسماعیل و نادر مالکی، (1387). "خط فقر در استان سمنان طی برنامه‌های توسعه (1383-1368)". رفاه اجتماعی، سال هفتم، شماره215، صص: 237-215.
  • افقه، سید مرتضی و سید امین منصوری، (1397). ”برآورد پویای خط فقر در گروه‌های درآمدی مناطق شهری ایران به روش سیستم مخارج خطی گسترش یافته (ELES) “. اقتصاد مقداری، دوره 15، شماره 1، صص: 63-86.
  • حسینی نژاد، سیدمرتضی و عباس عرب‌مازار، (1383). "عوامل مؤثر بر فقر خانوارهای شاغل روستایی در ایران". جستارهای اقتصادی، شماره1، صص: 94-67.
  • خداپرست، مهدی و آزاده داودی، (1392). "هزینه‌های دولت و کاهش فقر و نابرابری". سیاست‌های راهبردی و کلان، دوره 1، شماره 4، صص: 50-37.
  • خدادادکاشی، فرهاد، فریده باقری، خلیل حیدری و امید خدادادکاشی (1381). " اندازه گیری شاخص‌های فقر در ایران، کاربرد انواع خط فقر، شکاف فقر، شاخص فقر 1379-1363". گروه پژوهشی آمارهای اقتصادی، طرح‌های پژوهشی، پژوهشکده آمار.
  • رضایی‌قهرودی، زهرا، ندا مصطفوی، و سمانه افتخاری، (1392). "تحلیل الگوی مصرف در چرخه زندگی خانوارهای شهری". رفاه اجتماعی، شماره‌ی49، صص: 234-213.
  • طباطبایی یزدی، رویا و فردریک ملک (1385). "محاسبه ی فقر و نابرابری در ایران براساس فقر مادی". معاونت پژوهش‌های اقتصادی، پژوهش‌نامه راهبرد، شمارۀ 33، صص: 31-53.
  • عمرانی، محمد، ذکریا محمدزاده، و مجید دهمرده، (1388). "عامل‌های تعیین‌کننده فقر و تغییرات رفاهی خانوارهای روستایی منطقه سیستان". تحقیقات اقتصاد کشاورزی، جلد1، شماره 2، صص: 42-21.
  • کشاورز حداد، غلامرضا (1395). اقتصادسنجی داده‌های خرد و ارزیابی سیاست. چاپ اول ، تهران، نشر نی.
  • گرب، ادوارد (1373). نابرابری اجتماعی، دیدگاه نظریه‌پردازان کلاسیک و معاصر. (ترجمه محمد سیاه پوش و احمدرضا غروی‌زاد). تهران: نشر معاصر.
  • متوسلی، محمود و سعید صمدی، (1378). "شناخت جنبه‌های اقتصادی سیاست‌های کاهش فقر". تحقیقات اقتصادی، شماره 55. ص: 98-65.
  • محمدزاده، پرویز، فیروز فلاحی، و صمد حکمتی فرید، (1389). "بررسی فقر و عوامل تعیین کننده آن در بین خانوارهای شهری کشور". تحقیقات مدل‌سازی اقتصادی، دوره 1، شماره 2. صص: 16-1.
  • محمدی، شاکر، علی سایه میری و هادی گرجی (1386). "اندازه گیری حداقل معاش با استفاده از سیستم مخارج خطی: مورد استان ایلام در طی دو برنامه". پژوهش‌های اقتصادی ایران، شماره ی31.
  • محمودی، وحید ( 1381). "اندازه گیری فقر در ایران". پژوهش‌نامه بازرگانی، شماره 24،ص57-21.
  • مرکز آمار ایران (1395). "اطلاعات مربوط به هزینه و درآمد خانوار، (1395-1385)". تهران: انتشارات مرکز آمار ایران.
  • مرکز آمار ایران (1395). "نتایج تفصیلی سرشماری 1395-1335". مرکز آمار ایران، اطلاعات بررسی بودجه
  • موسوی، میرحسین و بتول آذری بنی، (1393). " مطالعه نسلی الگوی مخارج مصرفی مردان جوان در ایران". اقتصاد مقداری، دوره 9، شماره 4، ص110-91.
  • نادران، الیاس و سعید غلامی نتاج امیری، (1379). "کنکاش دروضعیت معیشتی مناطق شهری استان مازندران: سیاهی فقر در لابه‌لای ترک‌های سبز". تحقیقات اقتصادی، شماره صص: 104-87.
  • نجفی، بهاءالدین و آشان شوشتریان، (1386). "برآورد خط فقر، اندازه فقر و بررسی تعیین کننده‌های آن در خانوارهای روستایی و شهری ایران". اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال 15 . شماره 59 .ص 24-1.
  • نگهداری، ابراهیم، خسرو پیرایی، غلامرضا کشاورز حداد، و علی حقیقت (1393). "محاسبة خط فقر خانوارهای روستایی ایران براساس بعد خانوار 1390-1385". روستا و توسعه، سال ۱۷، شمارة ۴، صص: 172-155.
  • نیلی، فرهاد، سید معاون رضوی و رضا شهیدزاده ماهانی (1376). "بررسی تحولات فقر، توزیع درآمد و رفاه اجتماعی طی سال‌های گذشته". مجموعه مقالات اقتصاد ایران، تهران، مؤسسه عالی پژوهش در برنامه‌ریزی و توسعه.
  • هاشمی، ابوالقاسم و علی‌اکبر خسروی نژاد، (1374). "سیستم مخارج خطی الگوی تقاضای خانوارهای شهری ایران". مجله اقتصادی، دانشگاه شهید بهشتی، شماره
  • هرندی، فاطمه و فرشید جمشیدی، (1387). "چگونگی اثرپذیری احتمال اشتغال زنان متأهل نقاط شهری و روستایی از ویژگی‌های فردی و خانوادگی". دانش و توسعه، شماره 23 ، صص: 205.
  • یوسفی، علی، شکیبا مهدیان و سکینه خلج، (1394). " شناسایی عوامل تعیین کننده‌ی فقر چند بعدی در مناطق روستایی ایران". پژوهش‌های روستایی، دوره 6، شماره 4، زمستان 1396. صص: 721-699.
  • Achia, T, A. Wangombe and N. Khadioli (2010). “A Logistic Regression Model to Identify Key Determinants of Poverty Using Demographic and Health Survey Data”. European Journal of Social Sciences. 1)13): 38-45.
  • Adams, H. (2006). “Remittances and poverty in Ghana”. World Bank Policy Research Working Paper No. 3838.
  • Adams, R. (2004). “Remittances and Poverty in Guatemala”. World Bank Policy Research Working Paper No. 3418.
  • Akerele, D. and Adewuyi, A (2011). “Analysis of poverty profiles and socioeconomic determinants of welfare among urban households of Ekiti State, Nigeria”. Current Research Journal of Social Sciences, 3(1): 1-7.
  • Biyase, M., & Zwane, T (2018). “An Empirical Analysis of the Determinants of poverty and household welfare in South Africa”. The Journal of Developing Areas, 52(1): 115-130.
  • Nava-Bolaños, I., & Ham-Chande, R. (2008). "The Life-Cycle Model of Income, Consumption and Saving In Mexico". International Union for the Scientific Study of Population, No.93, pp.1-4.
  • Dartanto, T. and Nurkholi, C (2013). “The determinants of poverty dynamics in Indonesia: evidence from panel data”. Bulletin of Indonesian Economic Studies, 49: 61-84.
  • Datt, G. and Jolliffe, D (2005). “Poverty in Egypt: Modelling and simulation”. Economic Development and Cultural Change, 53(2): 327–346.
  • Edoumiekumo, S. Karimo, T. and Tombofa, S (2013). “Determinants of Households’ poverty and Vulnerability in Bayelsa State of Nigeria”. International Journal of Humanities and Social Science Invention, 2(12): 14 – 23.
  • Edoumiekumo, S., Tamarauntari, M., & Steve, S. (2014). “Income Poverty in Nigeria: Incidence, Gap, Severity and Correlates”. American Journal of Humanities and Social Sciences, 2(1): 1-9.
  • Geda, A, Jong, N and M.S. Kimenyi (2005), “Determinants of Poverty in Kenya: A Household Level Analysis”. University of Connecticut, Working paper, No. 2005-44.
  • Ghazouani, S and M. Goaied (2001), “Determinants of Urban and Rural Poverty in Tunisia”. ERF (Economic research Forum), working paper series, No.2001/126.
  • Giddens, A. (1996). “Affluence, poverty and the idea of a post-scarcity society”. Development and Change, 27(2), 365-377.‏
  • Grootaert, C. (1997). “The Determinants of poverty in Cote d’ivoire in the 1980s”. Journal of African Economies, 6(2): 169-196.
  • Guzmán, E., & Martinez-Alier, J. (2006). “New rural social movements and agroecology”. (pp. 472-483) In P. ClokeT. Marsden, & P. Mooney (ed.s), The Handbook of Rural Studies. SAGE Publications Ltd.
  • Islam, A., Maitra, C., Pakrashi, D., & Smyth, R (2016). “Microcredit programme participation and household food security in rural Bangladesh”. Journal of Agricultural Economics, 67(2): 448-470.
  • Kabubo-Mariara, J (2002). “Labour Force Participation in Kenya”. African Journal of Economic Policy, 9(2).
  • Lakner et.al (2021). “Updated estimates of the impact of COVID-19 on global poverty: Looking back at 2020 and the outlook for 2021”. Global Economic Prospects, World Bank.
  • Lekobane, R. and Seleka, B (2017). “Determinants of Household Welfare and Poverty in Botswana, 2002/2003 and 2009/2010”. Journal of Poverty, 21(1): 42-60.
  • Malik, S. (1996). “Determinants of rural poverty in Pakistan: A micro study”. Pakistan Development Review, 35(2), pp. 171–187.
  • Mckenzie, D. (2005). "Disentangling Age, Cohort, and Time Effects in the Additive Model". Stanford Economics Department Working, PP 1-38.
  • Mincer, J (1958). "Investment in Human Capital and Personal Income Distribution". Journal of Political Economy, 66: 281-302.
  • Mok, T.Y and A. Sandyal (2007). “The Determinants of Urban Household Poverty in Malaysia”. Journal of Social Sciences, 3(4): 190-196.
  • Okurut, F.N, Odwee, j & Adebua, A, (2002). “Determinants of regional poverty in Uganda”. AERC Research paper 122, African Economic Research Consortium, Nairobi, November 2002.
  • Quartey, P. and Blankson, T (2004). “Do Migrant Remittances Minimize the Impact of Macro-Volatility on the Poor in Ghana? Final report submitted to the Global Development Network”. Institute of Statistical, Social and Economic Research (ISSER), working paper, University of Ghana (GDN).
  • Roser Max and Esteban Ortiz-Ospina (2019) - "Global Extreme Poverty". Published online at org.
  • Sen, A (1976). "Poverty an ordinal approach to measurement". Econometrica. 44(2): 210-231.
  • Serumaga-Zake, P. and Naude, W (2002).” The determinants of rural and urban poverty in the North West Province of South Africa”. Development Southern Africa, 19(4): 561–572.
  • Shete, M. (2010). Magnitude and determinants of rural poverty in Zeghe Peninsula, Ethiopia. Journal of Poverty, 14: 308-328.
  • Szekely, M. (1998). "Household Savings and Income Distribution in Mexico". El Trimestre Economico, 2: 258-1998.
  • Villaverde, Fernandez, Krueger, J (2008). "Consumption Over the Life Cycle: Some Facts from Consumer Expenditure Survey Data". Review of Economics and Statistics, 89(3): 552-565.
  • World Bank (2015). “World Development Indicators (WDI)”. NewYork.
  • World Bank (2021). “Iran overview”. Country monitor, Iran economics monitor, Worldbank, NewYork.
  • Yassin, A.E, A. Salih & S. Gafar (2011). “Poverty Alleviation in Sudan: The Case of Rank Country”. ERF Economic Research Forum, working paper series, No. 640.
نامه انجمن جمعیت شناسی ایران
دوره 15، شماره 30
مهر 1399
صفحه 231-259

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 22 دی 1399
  • تاریخ بازنگری: 17 اسفند 1399
  • تاریخ پذیرش: 21 اردیبهشت 1400
  • تاریخ اولین انتشار: 21 اردیبهشت 1400

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار