فهم ذهنی مهاجران از جاذبه و دافعه مقصد و مبدأ مهاجرت: مطالعه موردی مهاجران محله خلیج فارس شمالی تهران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

مربی جامعه شناسی، گروه جوانان و مناسبات نسلی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی، تهران، ایران

چکیده

غالب تحقیقاتی که به بررسی نقش دافعه­ها و جاذبه­ها در مهاجرت پرداخته­اند از رویکرد اثبات­گرایی و کمّی به مسئله مهاجرت پرداخته­اند و عموماً تفاسیر ذهنی مهاجران نسبت به دافعه و جاذبه مبدأ و مقصد را نادیده گرفته­اند. روش تحقیق در این پژوهش روش کیفی و حجم نمونه 23 نفر بوده که از طریق نمونه­گیری نظری انتخاب شدند. مصاحبه­های انجام شده با استفاده از تکنیک تحلیل محتوای عرفی تحلیل شدند. نتایج بیانگر این است که از دیدگاه مشارکت­کنندگان، جنبه­های اقتصادی و معیشتی و شغلی عامل اصلی مهاجرت از حاشیه­ها به سوی مرکز است. با این حال پس از مهاجرت و استقرار در مقصد، عوامل گوناگونی به نسبت قبل از مهاجرت به دافعه و یا جاذبه تبدیل می­گردند که چندان ارتباطی با نظریه­های اقتصادی مهاجرت ندارد. تغییرات ذکر شده از طریق در نظر گرفتن نحوه زیست در اجتماع و جامعه یا به عبارت دیگر زیستن در محیط اجتماعی کوچک و خرد مقیاس و زیستن در کلانشهرها قابل تبیین است. به عنوان نتیجه­گیری کلی می­توان اینگونه بیان کرد که جاذبه و دافعه­های یک محل تنها به وضعیت خود آن محل برنمی­گردد بلکه این دافعه­ها و جاذبه در پیوند با محلی دیگر و در یک مکانیسم مقایسه است که در ذهن فرد شکل و قوام به خود می­گیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Immigrants' Mental Understanding of the Pull and Push of the Destination and Origin of Migration: A Case Study of Immigrants in the North Persian Gulf District of Tehran

نویسنده [English]

  • Younes Akbari
Instructor of Sociology, Department of Youth and Generation Relations, Institute of Humanities and Social Studies (ACECR), Tehran, Iran
چکیده [English]

Most of the research concerned with the role of pull and push factors in migration, have often employed the positivist and quantitative approach, usually ignoring the mental interpretations of migrants towards the pull and push factors of origin and destination. This study used the qualitative method and the sample size comprised of 23 individuals who were selected by theoretical sampling. Interviews were analyzed using the conventional content analysis technique. According to the participants' point of view, factors related to economy, livelihood and job were the main reasons to migrate from suburbs to the capital city. However, after migrating and settling in the destination, various factors may become pull or push factors compared, which have little relationship with the economic theories of migration. The above-mentioned changes can be explained by the way of life in the community and society, or in other words, living in a small and micro-scale social environment as well as living in metropolises. As a general conclusion, it can be expressed that the pull and push factors of a place do not relate only to the condition of the place per se, rather they are in connection with both the other place and in a mechanism of comparison that will be formed in the individual's mind.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Pull
  • Push
  • Internal migration
  • Understanding
  • Mental interpretation

مراجع

  • پاپلی­یزدی، محمدحسین (1386). نظریه‌های توسعه روسـتای، تهران: انتشـارات سمت، چاپ سوم.
  • تودارو، مایکل (1367). مهاجرت داخلی در کشورهای درحال‏توسعه، ترجمه مصطفی سرمدی و پروین رئیسی فرد، تهران؛ مؤسسسه کار و تأمین اجتماعی.
  • جعفرلو، علی اکبر (۱۳۹۷). "تحلیلی بر نقش مهاجرت در ایجاد آسیب‌های اجتماعی (مطالعه موردی شهر الوند در استان قزوین)،" جغرافیا و روابط انسانی، دوره ۱، شماره ۱، صص: ۴۴۵- ۴۶۳.
  • راغفر، حسین و علی ­قاسمی­اردهایی (1388). "علل مهاجرت و ویژگی‌‌های جمعیّتی- اقتصادی مهاجران بین ­‌شهرستانی: بررسی تطبیقی مهاجران شهر به­ روستا و روستا ­به­ شهر ایران طیّ دهه‌­ی85- 1375،" نامه انجمن­ جمعیّت‌شناسی ­ایران، سال چهارم، شماره 8، صص: 39-61.
  • رضوانی، محمدرضا (1389). "شهرگریزی و چشم انداز تمرکز زدایی در شهر تهران،" مدیریت شهری، شماره 25، صص: 49-62.
  • زاهد، سید زاهد و فریبا خورشیدی (۱۳۹۰). "بررسی عوامل اجتماعی- اقتصادی- جمعیتی موثر بر رضایتمندی از مهاجرت به شهر نورآباد ممسنی،" جامعه شناسی کاربردی، سال ۲۲، شماره پیاپی (۴۲)، شماره 2، صص: ۴۷- ۶۶.
  • زرقانی، سیدهادی و یونس غلامی و محمد قنبری و محمدحسین قیاسی و سید مصطفی حسینی (1395). "تحلیلی بر توزیع فضایی مهاجران افغانستانی استان خراسان رضوی طی سالهای 1382-1392 (طرح آمایش 5- 9)،" نشریه پژوهش و برنامه­ریزی شهری، سال 7، شماره 27، صص: 127-146.
  • زنجانی، حبیب­الله (1380). مهاجرت، تهران: سمت.
  • غلامی، محمد و غلامرضا زمانی (1389). "مولفه‌های اثرگذار بر شکل­گیری و رشد مناطق کلانشهری در ایران،" فصلنامه جغرافیا و برنامه­ریزی شهری چشم انداز زاگرس، سال 2، شماره 6، صص: 7-22.
  • قاسمی اردهایی، علی (1387). جریان­های مهاجرت داخلی و ویژگی­های مهاجران به­تفکیک استان، تهران، مرکز آمار ایران، پژوهشکده­ی آمار.
  • قاسمی ارهایی، علی؛ حسین محمودیان و رضا نوبخت (1396). "تحلیل علل مهاجرتهای داخلی ایران در سرشماریهای 1385 و 1390،" مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دوره 6، شماره 3، صص: 375-390.
  • قاسمی، پروین (۱۳۹۷) مسکن، مهاجرت و محله­های مردمی؛ راهبردهای بقا و ارتقا در میان مهاجران کم درآمد شهری (مطالعه موردی: خانواده مهاجر ساکن محله خزانه در تهران، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دروه ۷، شماره ۳، پاییز ۱۳۹۷، صص ۵۲۳- ۵۵۲.
  • لوکاس، دیوید و پاول میر (1381). درآمدی بر مطالعات جمعیّتی، ترجمه حسین محمودیان، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  • لهسایی زاده، عبدالعلی (1368). نظریات مهاجرت. شیراز: انتشارات نوید شیراز.
  • محمودیان، حسین و سراج­الدین محمودیانی (1397). بررسی وضعیت مهاجرت و شهرنشینی در ایران با تأکید بر دورۀ 1390 تا 1395، تهران: طرح مشترک دانشگاه تهران و صندوق جمعیت سازمان ملل متحد در ایران.
  • محمودیان، حسین و محمود مشفق (1387). "بررسی تغییرات ساختار مکانی مهاجرت­های بین منطقه­ای در ایران طی دوره 1355 تا 1385،" نامه انجمن جمعیّت شناسی ایران، سال سوم، شماره 6، صص: 89-117.
  • مرکز آمار ایران (1395). نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1395. https://www.amar.org.ir
  • مظاهری ، محمد (1390) "تحلیلی بر تأثیر متقابل فضایی کلانشهر تبریز و روستاهای خوابگاهی پیرامون با تأکید بر مهاجرت معکوس و عوامل تأثر گذار آن،" تحقیقات جغرافیایی، شماره 102، صص: 169- 188.
  • میرزامصطفی، سیدمهدی و پروانه قاسمی (1392). "عوامل مؤثر بر مهاجرت استانی با استفاده از مدل جاذبه،" فصلنامه سیاست­های اقتصادی و مالی، سال اول، شماره 3، صص: 71-96.
  • Adewale, J. (2005). “Socio-economic factors associated with urban-rural migration in Nigeria: a case study of Oyo state, Nigeria”,  Journal of Human Ecology, 17(1): 13-16.
  • Beauchemin, C (2011). “Rural-Urban migration in West Africa: towards a reversal? Migration trends and economic situation in Burkina Faso and Coted, Ivoire”, Population, Space and Place,17(1): 47-72.
  • Brown, D., and N. Glasgow (2008). Rural retirement migration, Springer Press.
  • Champion, T. (2001). “The continuing urban-rural population movement in Britain: trends, patterns, significance”, Espace, Populations, Societies, 1(2): 37-51.
  • Ernst Georg Ravenstein (1885). “The Laws of Migration”, Journal of the Statistical Society of London, 48 (2): 167–235.
  • Ernst Georg Ravenstein (1889). “The Laws of Migration” Journal of the Royal Statistical Society, 52 (2): 241–305.
  • Hoggart, K. (1997). Rural Migration and Counter-urbanization in the European Periphery: The Case of Andalucia”, Sociologia Ruralis, 37(1): 134–153.
  • International Organization for Migration (2019). World Migration Report. Online Available at: https://publications.iom.int/system/files/pdf/wmr_2020.pdf
  • Kahsai, M., and P. Schaeffer (2009). “Deconcentration, Counter-urbanization, or Trend Reversal? The Population Distribution of Switzerland, Revisited” Regional Research Institute, West Virginia University.
  • Lee, E.S. A (1966). theory of migration. Demography. 3: 47–57.
  • Mendola, M (2010). “Rural out-migration and economic development at origins: A review of the evidence”, International Development, 24: 102-122.
  • Richart, C., V. Cromartie and B. Arthun (2014) “Impacts of return migration on rural U.S communities”, Rural Sociology,79(2): 200-226
  • Thomas, Dorothy Swaine (1941). “Social and Economic Aspects of Swedish Population Movements”, 1750-1933. Pp. xxiv, 487. New York: The Macmillan Co.,
  • Zipf, George K. )1946(. “The P1P./D Hypothesis: On the Intercity Movement of Persons”و American Sociological Review, 11:677-686.
نامه انجمن جمعیت شناسی ایران
دوره 15، شماره 30
مهر 1399
صفحه 321-342

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 21 مرداد 1399
  • تاریخ بازنگری: 11 آذر 1399
  • تاریخ پذیرش: 06 بهمن 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار