فهم ذهنی مهاجران از جاذبه و دافعه مقصد و مبدأ مهاجرت: مطالعه موردی مهاجران محله خلیج فارس شمالی تهران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

مربی جامعه شناسی، گروه جوانان و مناسبات نسلی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی، تهران، ایران

چکیده

غالب تحقیقاتی که به بررسی نقش دافعه­ها و جاذبه­ها در مهاجرت پرداخته­اند از رویکرد اثبات­گرایی و کمّی به مسئله مهاجرت پرداخته­اند و عموماً تفاسیر ذهنی مهاجران نسبت به دافعه و جاذبه مبدأ و مقصد را نادیده گرفته­اند. روش تحقیق در این پژوهش روش کیفی و حجم نمونه 23 نفر بوده که از طریق نمونه­گیری نظری انتخاب شدند. مصاحبه­های انجام شده با استفاده از تکنیک تحلیل محتوای عرفی تحلیل شدند. نتایج بیانگر این است که از دیدگاه مشارکت­کنندگان، جنبه­های اقتصادی و معیشتی و شغلی عامل اصلی مهاجرت از حاشیه­ها به سوی مرکز است. با این حال پس از مهاجرت و استقرار در مقصد، عوامل گوناگونی به نسبت قبل از مهاجرت به دافعه و یا جاذبه تبدیل می­گردند که چندان ارتباطی با نظریه­های اقتصادی مهاجرت ندارد. تغییرات ذکر شده از طریق در نظر گرفتن نحوه زیست در اجتماع و جامعه یا به عبارت دیگر زیستن در محیط اجتماعی کوچک و خرد مقیاس و زیستن در کلانشهرها قابل تبیین است. به عنوان نتیجه­گیری کلی می­توان اینگونه بیان کرد که جاذبه و دافعه­های یک محل تنها به وضعیت خود آن محل برنمی­گردد بلکه این دافعه­ها و جاذبه در پیوند با محلی دیگر و در یک مکانیسم مقایسه است که در ذهن فرد شکل و قوام به خود می­گیرد.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  • پاپلی­یزدی، محمدحسین (1386). نظریه‌های توسعه روسـتای، تهران: انتشـارات سمت، چاپ سوم.
  • تودارو، مایکل (1367). مهاجرت داخلی در کشورهای درحال‏توسعه، ترجمه مصطفی سرمدی و پروین رئیسی فرد، تهران؛ مؤسسسه کار و تأمین اجتماعی.
  • جعفرلو، علی اکبر (۱۳۹۷). "تحلیلی بر نقش مهاجرت در ایجاد آسیب‌های اجتماعی (مطالعه موردی شهر الوند در استان قزوین)،" جغرافیا و روابط انسانی، دوره ۱، شماره ۱، صص: ۴۴۵- ۴۶۳.
  • راغفر، حسین و علی ­قاسمی­اردهایی (1388). "علل مهاجرت و ویژگی‌‌های جمعیّتی- اقتصادی مهاجران بین ­‌شهرستانی: بررسی تطبیقی مهاجران شهر به­ روستا و روستا ­به­ شهر ایران طیّ دهه‌­ی85- 1375،" نامه انجمن­ جمعیّت‌شناسی ­ایران، سال چهارم، شماره 8، صص: 39-61.
  • رضوانی، محمدرضا (1389). "شهرگریزی و چشم انداز تمرکز زدایی در شهر تهران،" مدیریت شهری، شماره 25، صص: 49-62.
  • زاهد، سید زاهد و فریبا خورشیدی (۱۳۹۰). "بررسی عوامل اجتماعی- اقتصادی- جمعیتی موثر بر رضایتمندی از مهاجرت به شهر نورآباد ممسنی،" جامعه شناسی کاربردی، سال ۲۲، شماره پیاپی (۴۲)، شماره 2، صص: ۴۷- ۶۶.
  • زرقانی، سیدهادی و یونس غلامی و محمد قنبری و محمدحسین قیاسی و سید مصطفی حسینی (1395). "تحلیلی بر توزیع فضایی مهاجران افغانستانی استان خراسان رضوی طی سالهای 1382-1392 (طرح آمایش 5- 9)،" نشریه پژوهش و برنامه­ریزی شهری، سال 7، شماره 27، صص: 127-146.
  • زنجانی، حبیب­الله (1380). مهاجرت، تهران: سمت.
  • غلامی، محمد و غلامرضا زمانی (1389). "مولفه‌های اثرگذار بر شکل­گیری و رشد مناطق کلانشهری در ایران،" فصلنامه جغرافیا و برنامه­ریزی شهری چشم انداز زاگرس، سال 2، شماره 6، صص: 7-22.
  • قاسمی اردهایی، علی (1387). جریان­های مهاجرت داخلی و ویژگی­های مهاجران به­تفکیک استان، تهران، مرکز آمار ایران، پژوهشکده­ی آمار.
  • قاسمی ارهایی، علی؛ حسین محمودیان و رضا نوبخت (1396). "تحلیل علل مهاجرتهای داخلی ایران در سرشماریهای 1385 و 1390،" مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دوره 6، شماره 3، صص: 375-390.
  • قاسمی، پروین (۱۳۹۷) مسکن، مهاجرت و محله­های مردمی؛ راهبردهای بقا و ارتقا در میان مهاجران کم درآمد شهری (مطالعه موردی: خانواده مهاجر ساکن محله خزانه در تهران، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دروه ۷، شماره ۳، پاییز ۱۳۹۷، صص ۵۲۳- ۵۵۲.
  • لوکاس، دیوید و پاول میر (1381). درآمدی بر مطالعات جمعیّتی، ترجمه حسین محمودیان، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  • لهسایی زاده، عبدالعلی (1368). نظریات مهاجرت. شیراز: انتشارات نوید شیراز.
  • محمودیان، حسین و سراج­الدین محمودیانی (1397). بررسی وضعیت مهاجرت و شهرنشینی در ایران با تأکید بر دورۀ 1390 تا 1395، تهران: طرح مشترک دانشگاه تهران و صندوق جمعیت سازمان ملل متحد در ایران.
  • محمودیان، حسین و محمود مشفق (1387). "بررسی تغییرات ساختار مکانی مهاجرت­های بین منطقه­ای در ایران طی دوره 1355 تا 1385،" نامه انجمن جمعیّت شناسی ایران، سال سوم، شماره 6، صص: 89-117.
  • مرکز آمار ایران (1395). نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1395. https://www.amar.org.ir
  • مظاهری ، محمد (1390) "تحلیلی بر تأثیر متقابل فضایی کلانشهر تبریز و روستاهای خوابگاهی پیرامون با تأکید بر مهاجرت معکوس و عوامل تأثر گذار آن،" تحقیقات جغرافیایی، شماره 102، صص: 169- 188.
  • میرزامصطفی، سیدمهدی و پروانه قاسمی (1392). "عوامل مؤثر بر مهاجرت استانی با استفاده از مدل جاذبه،" فصلنامه سیاست­های اقتصادی و مالی، سال اول، شماره 3، صص: 71-96.
  • Adewale, J. (2005). “Socio-economic factors associated with urban-rural migration in Nigeria: a case study of Oyo state, Nigeria”,  Journal of Human Ecology, 17(1): 13-16.
  • Beauchemin, C (2011). “Rural-Urban migration in West Africa: towards a reversal? Migration trends and economic situation in Burkina Faso and Coted, Ivoire”, Population, Space and Place,17(1): 47-72.
  • Brown, D., and N. Glasgow (2008). Rural retirement migration, Springer Press.
  • Champion, T. (2001). “The continuing urban-rural population movement in Britain: trends, patterns, significance”, Espace, Populations, Societies, 1(2): 37-51.
  • Ernst Georg Ravenstein (1885). “The Laws of Migration”, Journal of the Statistical Society of London, 48 (2): 167–235.
  • Ernst Georg Ravenstein (1889). “The Laws of Migration” Journal of the Royal Statistical Society, 52 (2): 241–305.
  • Hoggart, K. (1997). Rural Migration and Counter-urbanization in the European Periphery: The Case of Andalucia”, Sociologia Ruralis, 37(1): 134–153.
  • International Organization for Migration (2019). World Migration Report. Online Available at: https://publications.iom.int/system/files/pdf/wmr_2020.pdf
  • Kahsai, M., and P. Schaeffer (2009). “Deconcentration, Counter-urbanization, or Trend Reversal? The Population Distribution of Switzerland, Revisited” Regional Research Institute, West Virginia University.
  • Lee, E.S. A (1966). theory of migration. Demography. 3: 47–57.
  • Mendola, M (2010). “Rural out-migration and economic development at origins: A review of the evidence”, International Development, 24: 102-122.
  • Richart, C., V. Cromartie and B. Arthun (2014) “Impacts of return migration on rural U.S communities”, Rural Sociology,79(2): 200-226
  • Thomas, Dorothy Swaine (1941). “Social and Economic Aspects of Swedish Population Movements”, 1750-1933. Pp. xxiv, 487. New York: The Macmillan Co.,
  • Zipf, George K. )1946(. “The P1P./D Hypothesis: On the Intercity Movement of Persons”و American Sociological Review, 11:677-686.
نامه انجمن جمعیت شناسی ایران
دوره 15، شماره 30
پاییز و زمستان 1399
صفحه 321-342

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 21 مرداد 1399
  • تاریخ بازنگری: 11 آذر 1399
  • تاریخ پذیرش: 06 بهمن 1399

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار