برآورد و تحلیل نخستین سود جمعیتی در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه جمعیت‌شناسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 استادیار گروه عمومی بیمه، پژوهشکده بیمه، تهران، ایران

چکیده

از آغاز کاهش باروری و در نتیجه کاهش نرخ رشد جمعیت ایران حداقل سه دهه گذشته است و در مورد اثر این تغییرات، خصوصاً تغییرات ساختار سنی بر اقتصاد ایران همچنان ناشناخته‌هایی وجود دارد. هدف از این پژوهش، سنجش و تحلیل اثر خالص و مستقیم این تغییرات بر رشد اقتصادی ایران، یعنی سود جمعیتی اول است. برای این کار، از روش‌ متعارف در "حساب‌های ملی انتقالات" و نمایه سنی مصرف و درآمد از برآوردهای "حساب‌های ملی انتقالات ایران"  استفاده شده است. برآوردهای سود جمعیتی اول، سه مرحله متمایز ولی مرتبط را آشکار می‌کند. سود جمعیتی اول در دو مرحله اول و سوم، به‌ترتیب به دلیل افزایش جمعیت کودکان و سالمندان، منفی است و تنها در مرحله میانی (مرحله گذار) مثبت می‌شود. براساس نتایج این مطالعه، سهم سال‌های سالمندی از کسری چرخه عمر ایرانیان تا میانه قرن پانزدهم ه.ش. از حدود 10 درصد به بیش از 50 درصد خواهد رسید. اثرات مطلوب تغییر در ساختار سنی جمعیت ایران به شکل سود جمعیتی اول تا دهه اول قرن پانزدهم ه.ش. خاتمه خواهد یافت؛ هرچند تغییرات جمعیتی پنجره‌های دیگری از سود جمعیتی (رشد بهره‌وری) را خواهد گشود که بهره‌برداری از آن نیازمند برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری اجتماعی- اقتصادی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Estimation and Analysis of the First Demographic Dividend in Iran

نویسندگان [English]

  • Majid Koosheshi 1
  • Leili Niakan 2
1 Assistant Professor, Department of Demography, University of Tehran, Tehran, Iran
2 Assistant Professor, General Insurance Group, Insurance Research Centre, Tehran, Iran
چکیده [English]

It has been at least three decades since the beginning of the decline in fertility and consequently the decline in Iran's population growth rate but the effect of these changes, especially those regarding changes in the population age structure on Iranian economy are still unknown. The purpose of this study is to measure and analyze the net and direct effect of these changes on Iran's economic growth, i.e., the first demographic dividend. For this purpose, the conventional method in "National Transfer Accounts" and the age profiles of consumption and labor income based on the estimates of the "National Transfer Accounts of Iran" have been used. The first demographic dividend estimates reveal three distinct but related phases. It is negative in the first and third phases due to the increasing population of children and the elderly. The first demographic dividend becomes positive only in the middle phase (the transition phase). According to the results of this study, the share of older ages in the lifecycle deficit of Iranians will increase from about 10 percent to more than 50 percent by the middle of the fifteenth century SH. Favorable effects of changes in the population age structure of Iran as the demographic dividend will end by the first decade of the century, however demographic changes will open other windows of demographic dividend (productivity growth) whose realization requires socioeconomic planning and policy-making.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Demographic changes
  • Economic growth
  • National Transfer Accounts
  • Age profile of labor income
  • Age profile of consumption
  • Economic support ratio
  • Demographic window of opportunity

مراجع

حسین‌زاده، جواد (1398)، پنجره جمعیتی، مدیریت سرمایه انسانی و رشد اقتصادی پایدار در گام دوم انقلاب اسلامی ایران، بررسی‌های آمار رسمی ایران،  سال 30 ، شماره‌ی 1، صص 154-121.
سرایی، حسن (1388)، دریچه جمعیتی ایران، برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، پیاپی 1، صص 45-33.
صادقی، رسول (1391)، تغییرات ساختار سنی و ظهور پنجره جمعیتی در ایران: پیامدهای اقتصادی و الزامات سیاستی، مطالعات راهبردی زنان، سال چهاردهم، شماره 55، صص 150-95.
عباسی‌شوازی، محمدجلال، میمنت حسینی‌چاوشی، فریباسادات بنی‌هاشمی و همکاران (1399). تحولات باروری در ایران از 1371 تا 1395. (گزارش طرح پژوهشی)، تهران: پژوهشکده آمار.
کاظمی‌پور، شهلا و زهرا نظامی‌وند (1389)، پنجره فرصت جمعیتی ایران و سهم نیروی کار زنان، نامه انجمن جمعیت‌شناسی ایران، شماره 10، صص 118-218.
کوششی، مجید و لیلی نیاکان (1396)، پی‌آمدهای اقتصادی تغییرات ساختار سنی (حساب‌های ملی انتقالات در جمهوری اسلامی ایران)، تهران: دبیرخانه حساب‌های ملی انتقالات و مؤسسه مطالعات و مدیریت جامع و تخصصی جمعیت کشور.
لی، رونالد و اندرو میسن (1397)، سالخوردگی جمعیت و اقتصاد نسلی: یافته‌های کلیدی، در کتاب سالخوردگی جمعیت و اقتصاد نسلی، (ترجمه مجید کوششی و لیلی نیاکان)، تهران: مؤسسه‏ مطالعات و مدیریت جامع و تخصصی جمعیت کشور.
محزون، علی اکبر (1396)، پنجره جمعیتی، انتقالات اقتصادی نسلی و چشم‌انداز سود جمعیتی اول و دوم در ایران، فصلنامه جمعیت، سال بیست و چهارم، شماره 99 و 100، صص  23-1.
مرکز آمار ایران، نتایج تفصیلی سرشماری‌های 1395-1345، در دسترس در وب‌سایت: Http://www.sci.org.ir
Bloom, D. E. and Canning, D. (2008). Global demographic change: Dimension and economic significance, Population and Development Review, 34: 17-51.
Bloom, D. E. and Williamson J. G. (1998). Demographic Transitions and Economic Miracles in Emerging Asia, The World Bank Economic Review, 12(3), 419-455.
Bloom, D. E., and Freeman, R.B (1986). The Effects of Rapid Population Growth on Labor Supply and Employment in Developing Countries, Population and Development Review, 12(3): 381-414.
Bloom, D., Lutz, W., & Fürnkranz-Prskawetz, A. (2008). Introduction. In Population Aging, Human Capital Accumulation and Productivity Growth (pp. 3–14). Population Council.
Cuaresma, J.C., Lutz, W and Sanderson, W. (2015). Is the Demographic Dividend an Education Dividend? Demography, 51: 299-315.
Fang, C., and Yong, L. (2013). The End of China’s Demographic Dividend: The Perspective of Potential GDP Growth, in Garnaut R., Fang C., and Song L. (eds) A New Model for Growth and Development, Canbera: ANU Press.
Fürnkranz-Prskawetz, A., and Sambt, J (2014). Economic support ratios and demographic dividend in Europe, Demographic Research, 30: 963-1010.
James, K.S (2008). Glorifying Malthus: Current Debate on Demographic Dividend in India, Economic and Political Weekly, 43(25): 63-69.
Koosheshi, M. (2020), The Impact of COVID-19 on Older Persons; Iran Analytical Brief. (An Analytical Brief extracted from the results of research report titled "Impact of Covid-19 on the Iranian Older People", sponsored by UNFPA Iran and performed under the authority of Secretariat of National Council of the Elderly of Iran (SNCE)), September 2020, avaialble on: https://ageingasia.org/wp-content/uploads/2020/10/Iran-Analytical-Brief-September-2020.pdf.
Koosheshi, M., (2021), the Impact of Demographic Changes on Economic Growth and Productivity, research report for Ministery of Cooperatives, Labour, and Social Welfare, sponsored by UNFPA Iran.
Lee, R. (2003). The Demographic Transition: Three Centuries of Fundamental Change, The Journal of Economic Perspectives, 17(4), 167-190.
Lee, R. A. (1994). Formal demography of ageing, in Martin L. and Preston S. H. (eds), Demography of Aging, National Academies Press.
Mason, A., Lee, R., Abrigo, M and Lee, S.H (2017). Support Ratios and Demographic Dividends: Estimates for the World, Technical Paper, No. 2017/1, United Nations Population Division.
Nayab, Durr-e (2008). Demographic Dividend or Demographic Threat in Pakistan? The Pakistan Development Review, 47(1), 1-26.
Ross, B.J. (2004). Understanding the demographic dividend, POLICY Project, Future Group, One Thomas Circle, NW, Suite 200, Washington DC 2005.
Singh, S. and Paliwal, M. (2015), India’s Demographic Dividend, The Journal of International Issues, 19(1), 146-157.
United Nations Population Division (2013), National Transfer Accounts Manual: Measuring and Analyzing the Generational Economy, United Nations, New York.
United Nations, Department of Economic and Social Affairs, Population Division (2019). World Population Prospects 2019, Online Edition. Online available at: https://esa.un.org/unpd/wpp/Download/Standard/Interpolated  
نامه انجمن جمعیت شناسی ایران
دوره 16، شماره 32
مهر 1400
صفحه 7-39

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 09 اسفند 1400
  • تاریخ بازنگری: 10 مرداد 1401
  • تاریخ پذیرش: 31 شهریور 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار