تفاوت‌های استانی تغییرات مولفه‌های بازارکار برحسب جنس در ایران طی سال‌های 1365 تا 1395: همبسته‌ها و الزام‌های سیاستی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار جمعیت‌شناسی، گروه اقتصاد جمعیت و سرمایه انسانی، موسسه تحقیقات جمعیت کشور، تهران، ایران

چکیده

هدف اصلی این ‌مطالعه شناخت وضع گذشته و موجود نرخ‌های فعالیت اقتصادی، اشتغال و بیکاری برحسب جنس در استان‌های مختلف کشور طی 30 سال اخیر بود. پژوهش به روش تحلیل اکتشافی انجام و از داده‌های ثانویه استفاده شده است. منبع اصلی داده‌ها، سرشماری‌های کشور در فاصلة زمانی 1395-1365 بوده است. نتایج نشان داد تفاوت نرخ بیکاری در استان‌های مختلف کشور، در این دوره سی ساله چشم‌گیر بوده است. به‌رغم فراز و نشیب نرخ‌ها در سال‌های مختلف، همواره شاهد ‌‌نرخ‌های بالای بیکاری در بین زنان بوده‌ایم و عدم‌تعادل‌های منطقه‌ای و نیز شکاف و نابرابری جنسیتی در بازارکار کشور تعدیل نشده است. تحلیل رگرسیونی نشان داد که متغیر نرخ بیکاری اثر‌ منفی (694/0-) و معنادار بر نرخ فعالیت اقتصادی در سال 1395 داشت. متغیر توسعه انسانی زمانی‌که وارد مدل شد، با ضریب 511/0+ تأثیر مستقیم و معناداری بر نرخ فعالیت اقتصادی نشان داد. مقدار واریانس تبیین‌شده توسط متغیرهای مستقل 40 درصد برآورد شد. اثر توسعه‌یافتگی استان‌ها بر نرخ اشتغال زنان نیز بررسی شد که از نظر آماری معنادار نشد. ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ وﻳﮋﮔﻲﻫـﺎی ﻣﻨﻄﻘﻪ‌ای و ﻣﺒﺎﺣﺚ آﻣﺎﻳﺶ ﺳﺮزﻣﻴﻦ در ﺗﺪوﻳﻦ ﺳﻴﺎﺳﺖ‌ﻫﺎی اﺷﺘﻐﺎل‌زاﻳﻲ اﻫﻤﻴﺖ وﻳﮋه‌ای ‌دارد. ملاحظه ‌زمینه‌های اجتماعی، فرهنگی درکنار مؤلفه‌های اقتصادی در سطح استان‌های کشور به‌ویژه استان‌های کمتر توسعه‌یافته و مرزی ضروری است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Provincial Differences in Changes of Labor Market Components by Sex between 1986 and 2016 in Iran: Correlates and Policy Requirements

نویسنده [English]

  • Nader Motie Haghshenas
Assistant Professor of Demography, National Institute of Population Research, Tehran, Iran
چکیده [English]

The main aim of this study was to identify the past and current status of economic participation, employment and unemployment rates by sex in different provinces of Iran during the last 30 years. The research was conducted using the exploratory analysis and the secondary data. The main source of data was Iranian censuses during the period of 1986-2016. The results showed remarkable provincial differences in unemployment rate during this 30-year period. Despite fluctuations in the rates in different years, we always observed high female unemployment rates and regional imbalances. In addition, the gender gap and inequality in the country's labor market have not moderated. According to the regression analysis, the variable of unemployment rate had a negative (-0.694) and significant effect on economic participation rate in 2016. When the variable of human development was included in the model, it showed a direct and significant effect on the economic participation rate (+0.511). The amount of variance explained by independent variables was estimated as 40%. The effect of the development of provinces on the employment rate of women was not statistically significant. Regional characteristics and the issues of land acquisition have particular importance in developing employment policies. It is necessary to consider the social and cultural aspects besides the economic components across provinces, especially the less developed and border ones.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Participation rate
  • Unemployment rate
  • Human development index
  • Gender
  • Regional balance
ازوجی، علاءالدین (1386) ”تحلیل و ارزیابی سیاست‌ها و عملکردهای بازارکار در برنامه‌های توسعه‌ای ایران“. فصلنامه علوم اقتصاد (مدل‌سازی اقتصاد)، دوره 1، شماره 1، صص 54-25.
ازوجی، علاءالدین (1390) ”سنجش و تحلیل نابرابری‌های منطقه‌ای بازار کار در برنامه چهارم توسعه“. برنامه‌ریزی و بودجه، سال 16، شماره 2، صص 106-83.
افقه، مرتضی، عبدالمجید آهنگری و حسین عسکری‌پور (1399) ”برآورد شاخص توسعه انسانی استان‌های ایران و بررسی تأثیر آن بر رشد اقتصادی با استفاده از منطق فازی“، فصلنامه بررسی‌های اقتصادی، دوره 17، شماره 2، صص 121-89.
اکبرموسوی، سیدصالح و جعفر حقیقت (1395) "برآورد سری‌زمانی سرمایه انسانی برمبنای متوسط سال‌های تحصیل (مطالعه موردی ایران، سال‌های 1357-1392)“، مطالعات اقتصادی کاربردی، دوره 5، شماره 17، صص 150-131.
اﻣﯿﻨﯽ، ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ (1382). ”ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻧﻘﺶ ﻣﺮاﮐﺰ ﮐﺎرﯾﺎﺑﯽ در بازار کار با نگاهی به تجربه اﯾﺮان“ . فصلنامه برنامه ریزی و بودجه ، ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی ﮐﺸﻮر ، دوره 8 ، شماره 3.
اﻣﯿﻨﯽ، ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ (1394)”ﺗﺤﻠﯿﻞ بازار کار و سیاست‌های اشتغال‌زایی اقتصاد ایران (با تأکید بر برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و  فرهنگی)“. مجله اقتصادی، سال 15، شماره 5 و 6، صص 40-23.
ﭘﮋوﯾﺎن، ﺟﻤﺸﯿﺪ و ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ اﻣﯿﻨﯽ (1380) ”آزﻣﻮن ﺗﺠﺮﺑﯽ اﺛﺮ ﻗﺎﻧﻮن ﺣﺪاﻗﻞ دﺳﺘﻤﺰد ﺑﺮ اﺷﺘﻐﺎل ﮔﺮوه‌های ﺟﻤﻌﯿﺘﯽ ﺟﻮان در اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان“. ﭘﮋوﻫﺸﻨﺎﻣﻪ اﻗﺘﺼﺎدی. دوره 1، شماره 2، صص74-57.
دلیری، حسن (1395) ”بررسی فرضیه تغییرناپذیری بیکاری در استان‌های ایران"، مدل‌سازی اقتصادی، شماره 3، صص 45-23.
دلیری، حسن (1398)  "آینده‌پژوهی اشتغال و بیکاری با رویکرد سیاست‌های کلی اشتغال"، سیاست‌های راهبردی و کلان، شمارة 27، صص 371-346.
صالحی‌اصفهانی، جواد (1394) ”نقش دولت و خانواده در رشد سرمایه انسانی در خاورمیانه“، مجموعه سخنرانی‌های ماهیانه انجمن جمعیت‌شناسی ایران، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، دوم خردادماه 1394.
عباسی شوازی ، محمد جلال، میمنت حسینی چاوشی، پیتر مکدونالد، بهرام دلاور ( 1383) تحولات باروری در ایران: شواهدی از چهار استان منتخب، تهران: وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی.
علیقلی، منصوره (1395) ”بررسی رابطه بین مشارکت زنان در نیروی‌کار و توسعه اقتصادی کشورهای اسلامی“. مطالعات اجتماعی روانشناختی زنان، دوره 14، شماره 2،  صص 86-63.
فرجادی، غلامعلی (1395) ‌”تحلیل تحولات بازار کار، اشتغال و بیکاری در طی سال‌های 94- 1385“، مقاله ارائه شده در هشتمین همایش انجمن جمعیت‌شناسی ایران، دانشگاه یزد، 5 و 6 آبان ماه 1395.
فروتن، یعقوب و مینا شجاعی (1395) ”مطالعه جامعه‌شناختی نابرابری جنسیتی در اشتغال و فعالیت اقتصادی (مطالعه تطبیقی کشورهای خاورمیانه با تأکید بر ایران)“، مقاله ارائه شده در هشتمین همایش انجمن جمعیت‌شناسی ایران، دانشگاه یزد، 5 و 6 آبان ماه 1395.
قارون، معصومه (1395) ”اشتغال دانش‌آموختگان: واقعیت‌ها و رویکردها“، مقاله ارائه شده در هشتمین ‌همایش انجمن جمعیت‌شناسی ایران، دانشگاه یزد، 5 و 6 آبان‌ماه 1395.
محمودیان، حسین (1382) ”بررسی مشارکت زنان در نیروی کار استان‌ها در سال‌های 55، 65 و 75“، نامه علوم اجتماعی، شمارة 21، صص 218-189.
مرکز آمار ایران (1398) ”ﺑﺮرﺳﯽ روﻧﺪ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺳﺎﺧﺘﺎر و ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﮐﺸﻮر و آﯾﻨﺪه آن تا اﻓﻖ1430 ﺷﻤﺴﯽ براساس نتاﯾﺞ ﺳﺮﺷﻤﺎری ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻧﻔﻮس و ﻣﺴﮑﻦ 1395 “، تهران، مرکز آمار ایران.
مرکز آمار ایران (سال‌های مختلف)، ” نتایج تفصیلی سرشماری‌های عمومی نفوس و مسکن 1395 -1365“ ، تهران، مرکز آمار ایران.
مرکز پژوهش‌های‌ مجلس شورای اسلامی (1395) ”قانون برنامه پنجساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران“ 1014547   https://rc.majlis.ir/fa/law/show/
مشفق، محمود و محمد میرزائی (1389). ” انتقال سنی درایران: تحولات سنی جمعیت و سیاست‌گذاری‌های اجتماعی – جمعیتی“، فصلنامه جمعیت، شماره 72-71، تهران، سازمان ثبت احوال کشور.
مشیری سعید، حسن طایی و حامد پاشازاده (1394)”عوامل مؤثر بر نرخ مشارکت نیروی‌کار در بازار کار ایران“، پژوهش‌های اقتصادی (رشد و توسعه پایدار) ۱۵(۲): ۷۲-۴۹.
معدلت، کوروش (1380) ”تصویری از شکاف اشتغال بالفعل و بالقوه در اقتصاد ایران“، راهبرد، شمارة 20، صص: 127-97.
مهاجرانی، علی‌اصغر (1390) ”بررسی ویژگی‌ها و تغییرات نیروی‌کار ایران (85-1345)“، مجموعه مقالات همایش تحلیل روندهای جمعیتی کشور، دانشگاه تربیت مدرس، 29 – 30 آذرماه 1390.
مهاجرانی، علی‌اصغر (1377) ”تبیین تفاوت‌های اشتغال و بیکاری در استان‌های اصفهان، گیلان و کهگیلویه و بویراحمد“، پایان‌نامه تحصیلات تکمیلی، دانشگاه تربیت مدرس.
میرزائی، محمد و همکاران (1382). ”بررسی و تحلیل مسائل و چالش های جمعیتی ایران و پیامدهای آن“، کمیسیون جمعیت و چالش های اجتماعی، تهران، شورای عالی انقلاب فرهنگی.
مهینی‌زاده، منصور و بهروز جعفرزاده (1395) ”بررسی تأثیر تغییرات ساختاری بر اشتغال و تحرک نیروی‌کار در اقتصاد ایران“، مقاله ارائه شده در هشتمین همایش انجمن جمعیت‌شناسی ایران: تحولات جمعیت، نیروی انسانی و اشتغال در ایران، یزد، دانشگاه یزد، 5 و 6 آبان ماه 1395.
Abbasi-Shavazi M. J., McDonald, P. & Hosseini-Chavoshi, M.,(2009), The Fertility Transition in Iran: Revolution and Reproduction, Springer.
Aghajanian, A. & Mehryar, A. H. (1999), Fertility, contraceptive use and family planning program activity in the Islamic Republic of Iran, International Family Planning Perspectives, 25(2): 98-102.
Anker, R. (1998), Gender and Jobs, Segregation of Occupations of the World, ILO, Geneva.
Beaudry, P. & Lemieux, T. (1998). “Evalution of the Female Labour Force Participation Rate in Canada, 1976-1994: A Cohort Analysis”, National Bureau of Economic Research Working Paper, No. 6132.
Clark, R. L. & Anker, R. (1990), Labour Force Participation Rates of Older Persons: An International Comparison, International Labour Review, 129(2): 255-271.
Emerson, J. (2011). Unemployment and labor force participation in the United States. Economics Letters, 111: 203-206.
European Commission, Directorate-General for Justice and Consumers, (2019), 2019 Report on Equality between Women and Men in the European Union. Publications Office, https://data.europa.eu/doi/10.2838/395144 
Fabrizio, Stefania, et al. (2020), Women in the Labor Force: The Role of Fiscal Policies, International Monetary Fund.
Kanapathy, R. & Baharom, A. H. (2013). A review of unemployment and labor force participation rate: Evidence from Sweden, United State and Urban China, International Business Management, 54A: 12754-12758.
Karanassou, M. & Snower, D. J. (2004). Unemployment Invariance, German Economic Review, 5(3): 297-317.
Layard, R., Nickell, S. & Jackman, R. (1991). Unemployment: Macroeconomic Performance and the Labour Market, Oxford: Oxford University Press.
Liu, Q. (2012). Unemployment and Labor Force Participation in Urban China, China Economic Review, 23(1): 18-33.
Liu, D. (2014). The link between unemployment and labor force participation rates in Japan: A regional perspective, Japan and the World Economy, 30: 52-58.
McCormick, Barry, 1997. Regional unemployment and labour mobility in the UKEuropean Economic Review, Elsevier, vol. 41(3-5), pages 581-589, April.
Osterholm, P. (2010). Unemployment and Labour-force Participation in Sweden, Economics Letters, 106(3): 205-208.
Rowthorn, R. (1999). Unemployment, Wage Bargaining and Capital–labour Substitution, Cambridge Journal of Economics, 23(4): 413-425
Tansel, A., Ozdemir, Z. A. & Aksoy, E. (2015). Unemployment and Labor Force Participation in Turkey, IZA Discussion Paper, No. 8834.
Westerlund, J. (2006), Testing for Panel Cointegration with Multiple Structural Breaks. Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 68(1): 101-132.
Yildirim, Z. (2014). The Unemployment Rate and Labor Force Participation Rate Nexus for Female: Evidence from Turkey, International Journal of Economics and Finance, 6(5): 139-147.