روند تغییر نسبت جنسی تولد و حذف دختران: زمینه‌ها و عوامل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

پزشک عمومی و دکتری جامعه شناسی، مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

چکیده

نسبت جنسی تولد به طور طبیعی 105 پسر به 100 دختر است، اما این نسبت در برخی کشورها با مداخلات انتخاب جنس افزایش یافته است. هدف این مطالعه تعیین روند تغییر نسبت جنسی تولد در ایران و زمینه­ها و عوامل مؤثر بر آن است. برای این منظور به داده­های آماری سازمان ثبت احوال کشور رجوع شد و با استفاده از روش اسنادی و مرور مطالعات، زمینه‌ها و عوامل مؤثر بر تغییر نسبت جنسی تولد بررسی شد. بر اساس یافته­ها اگر چه نسبت جنسی تولد در ایران فعلاً در محدوده طبیعی است اما دست کم در چهار استان از محدوده طبیعی خارج شده و افزایش یافته که به معنای افزایش تعداد پسران نسبت به دختران است. در ایران ترجیح مذکر به عنوان یک خصلت فرهنگی ماندگار، برخی والدین را به سمت پسرخواهی و حذف دختران سوق می­دهد. با وجود چنین مشکل فرهنگی، نظام سلامت وسایل تحقق انتخاب جنس جنین را در اختیار والدین می­گذارد. نظر به اینکه ادامه این روند علاوه بر اینکه نقض حق حیات مؤنث است، می­تواند تبعات اجتماعی منفی همچون مشکلات ازدواج، خشونت و روسپیگری را به دنبال داشته باشد، لازم است توجه کافی به آن صورت گیرد  و تدابیری برای پیشگیری از آن اندیشیده شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Trend of change in the sex ratio at birth in Iran: factors and contexts

نویسنده [English]

  • Simin Kazemi
MD., PhD, Social Determinant of Health Center, Shahid Beheshti University of Medical Sciences
چکیده [English]

Sex ratio at birth is naturally 105 males per 100 females but in some countries this ratio has increased through sex selection interventions. The aim of this study is to identify the trend of changes in the sex ratio at birth in Iran and the contexts and factors affecting it. Using data from the National Organization for Civil Registration and the documentary method, the context and factors affecting changes in the sex ratio at birth were studied. According to the findings, although the sex ratio of births in Iran is currently in the normal range, but in at least four provinces this ratio is out of the normal range and has increased, suggesting an increase in the number of boys compared to girls. Male preference in Iran is a persistent cultural trait that leads some parents to son preference and eliminates girls. Despite such a cultural problem, the health system allows parents to access the means of sex selection. In addition to being a violation of the right to life for women, continuation of this trend can have negative social consequences such as marriage problems, violence and prostitution. Therefore, it is necessary to pay enough attention to it and think of measures to prevent it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • sex ratio at birth
  • son preference
  • sex selection
  • femicide
  • population change
  • آزموده، الهام؛ سعیده براتی‌فر ، هانیه بهنام و مریم آرادمهر (1394). "ارتباط ترجیح جنسی، فاصله موالید و ترکیب فرزندان بر رفتار باروری زنان"، مجله دانشگاه علوم پزشکی تربت حیدریه، دوره ۳، شماره ۳، صص:۱۵-۸.
  • افقه، سید مرتضی؛ عبدالمجید آهنگری و حسین عسکری‌پور لاهیجی (1399). "برآورد شاخص توسعه انسانی استان­های ایران و بررسی تأثیر آن بر رشد اقتصادی با استفاده از منطق فازی"، فصلنامه اقتصاد مقداری (بررسی‌های اقتصادی سابق)، دوره 17، شماره 2، صص: 89-121.
  • بلوریان، زهره و محمدحسن رخشانی (1385). "بارداری، جنسیت و ارتباط آن با کیفیت زناشوئی"، مجله مامایی، زنان و نازایی ایران، دوره 2، شماره 9، صص: 79-84.
  • تانگ، رزمری (1393). نقد و نظر: درآمدی جامع بر نظریه‌های فمینیستی، (ترجمه منیژه نجم عراقی)، تهران: نشر نی.
  • تقوی، نعمت الله (1388). مبانی جمعیت‌شناسی، تبریز: آیدین
  • جنکینز، ریچارد (1385). پیر بوردیو، (ترجمه لیلا جو افشانی و حسن چاوشیان)، تهران: نشر نی.
  • جهانگیری، عباس؛ محمد جهانگیری و علی مصلی (1396). "رتبه­بندی استان­های ایران از نظر وجود منابع بهداشتی و درمانی و سطح دسترسی افراد به آنان با استفاده از تصمیم­گیری چند­شاخصه"، مدیریت بهداشت و درمان، دوره 8، شماره 3، صص: 73-85.
  • حجازی، سید ناصر (1392). "نگرش زنان شاغل به آوردن فرزند دوم و عوامل موثر بر آن"، مجله تحقیقات نظام سلامت، دوره­ 9، شماره­ 7، صص: 771-781.
  • خطیب شهیدی، میلاد و فرشاد فاطمی اردستانی (1397). "ترجیح‌های والدین در مورد جنسیت فرزندان در ایران"، فصلنامه برنامه ریزی و بودجه، دوره 23، شماره 1، صص: 29-57.
  • خلیلی، محمدعلی؛ بهنازخانی رباطی، شکوفه بقازاده و نسیم طبیب نژاد (1386). "انتخاب جنس فرزند با جداسازی اسپرم به روش گرادیان آلبومین در سیکل های تلقیح داخل رحمی اسپرم"، باروری و ناباروری، دوره 8، شماره 3، صص: 213-220.
  • خیریت، میترا؛ فرشته زمانی علویجه، مرضیه عربان و فاطمه خیریت (1393). "دلایل ناخواسته تلقی شدن یک بارداری: مطالعه کیفی"، آموزش بهداشت و ارتقای سلامت، دوره ۲، شماره 2، صص :۱۵۳-۱۶۴.
  • خانه ملت، خبرگزاری مجلس شورای اسلامی (1396) وجود یک میلیون بی‌شناسنامه در کشور، در دسترس از آدرس: https://urlshortner.org/50iUK
  • سازمان ثبت احوال کشور، دفتر آمار و اطلاعات جمعیتی، داده‌های ولادت، در دسترس از آدرس:

https://www.sabteahval.ir/avej/Page.aspx?mId=49826&ID=2181&Page=Magazines/SquareshowMagazine

  • رحیمی، امیر عباس؛ محمدحسن شاه حسینی، قاسم آهنگری، فرهاد شاهسوار و سید محسن سید رضایی تهرانی (1383). "تعیین جنسیت به روش nested PCR با استفاده از ژن آمیلوژنین"، یافته، دوره 6 ، شماره 22، صص: 19-26.
  • روزبهانی، نسرین؛ فرشته نارنجی، شراره خسروی، مهتاب عطارها، معصومه هاشمی و جمشید مؤمنی اصفهانی (1383). "تعیین ارتباط بین استعمال سیگار توسط پدر و نسبت جنسیت فرزند"، مجله علمی­پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی اراک، دوره­ 7، شماره­ 4: صص: 1-8.
  • ریتزر، جورج (1389). نظریه جامعه‌شناسی در دوران معاصر، (ترجمه محسن ثلاثی)، تهران: انتشارات علمی.
  • سرشتی، منیژه؛ پروین میرمیران و هانیه السادات اجتهد (1393). "نقش رژیم غذایی مادران در انتخاب جنسیت جنین: مطالعه ی مروری"، مجله غدد درون ریز و متابولیسم ایران، دوره 16، شماره 1، صص: 57-67.
  • سفیری، خدیجه و سارا ایمانیان (1388). جامعه‌شناسی جنسیت، تهران: انتشارات جامعه‌شناسان.
  • شمس قهفرخی، مهری و فریده شمس قهفرخی (1388). جمعیت‌شناسی، تهران: انتشارات فرهیختگان دانشگاه.
  • شهبازین، سعیده؛ آزاده غلامی و صفیه شهبازین (1393). "نقش ترجیح جنسی در رفتار باروری زنان شهرستان کنگاور"، مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی ایلام، دوره ۲۲، شماره­ 6، صص:۱۳۳-۱۴۲.
  • صادقی، رسول و نورالدین فراش (1398). "تفاوت‌های قومی در ارزش و ترجیح فرزند زنان در شهر ماکو"، مجله پرستاری و مامایی، دوره­ ۱۷، شماره­ 2، صص:۱۳۱-۱۴۰.
  • صفائیان، علیرضا (1381). بررسی فراوانی جنسیت مورد نظر نوزادان متولد شده با روش IUI به طریقه جداسازی اسپرم با متد گرادیان آلبومین در مرکز ناباروری اصفهان از سال۱۳۸۰- ۱۳۷۸، پایان نامه دکترای حرفه ای، رشته پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان: دانشکده پزشکی.
  • طهماسبی، مرتضی؛ نسیم ناصحی، نگار افسر، محمد باستانی، ارمغان مروج آل علی، محمدرضا جهانشاهی و محمدرضا پی پل زاده (1387). "دقت سونوگرافی در تعیین جنسیت جنین در 16-40 هفته حاملگی"، مجله علمی پزشکی جندی شاپور، دوره 7، شماره 3، صص: 346-351.
  • عاشور پور، خدیجه؛ احمد حیدری، آی سن قرنجیک، الهام مبشری و سمیرا عشقی نیا (1398). "ارتباط روزه داری مادر در مرحله فولیکولی آخرین قاعدگی با جنسیت نوزاد"، مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی گرگان، دوره 21، شماره 3، صص: 101-105.
  • فتحی، الهام (1399) چشم اندازی به باروری در ایران از سال ١٣٩٥ تا ١٣٩٨، درگاه ملی آمار، در دسترس از آدرس: https://www.amar.org.ir/Portals/0/News/1399/fertility.pdf
  • فروتن، یعقوب و ربابه اشکاران (1397). "بررسی جمعیت‌شناختی و فرهنگی - اجتماعی ترجیح جنسیتی در ایران"، جامعه‌شناسی کاربردی، دوره 29، شماره 4، 59-78.
  • فروتن، یعقوب؛ سیدمحسن سعیدی مدنی، عباس عسکری ندوشن و ربابه اشکاران (1393). "الگوها و تعیین کننده‌های ترجیح جنسیتی در شهرستان نکا استان مازندران"، نامه انجمن جمعیت‌شناسی ایران، دوره­ 9، شماره­ 17، صص: 171-197.
  • فرهادی، مریم (1394). "بررسی تأثیر استفاده از بی کربنات سدیم جهت تعیین جنسیت جنین در بروز اختلالات دوره کودکی"، مقاله ارائه شده در کنفرانس بین المللی علوم انسانی، روانشناسی و علوم اجتماعی، مرکز همایش‌های بین المللی صدا و سیما، تهران،27 آبان 1394.
  • کلباسی اصفهانی، فهیمه؛ بهزاد هاشمیان، ایمان احمدی سرابی و سهیلا نیکبخش (1399). "تحلیل جامعه‌شناختی نگرش والدین نسبت به ترجیح جنسی ترجیح مند براساس نظریهGT"، نشریه علمی فرهنگی تربیتی زنان و خانواده، دوره 13، شماره 50، صص: 7-26.
  • گرنفل، مایکل (1389). مفاهیم کلیدی پیر بوردیو، (ترجمه محمدمهدی لبیبی)، تهران: نشر نقد افکار.
  • لگیت، مارلین (1391). زنان در روزگارشان تاریخ فمینیسم در غرب، (ترجمه نیلوفر مهدیان)، تهران: نشر نی.
  • لمیعیان، می نور؛ آذر مشهوری وایقان، سعیده حاجی میرزایی، زهرا معماریان، نساء محمدی و زینب سام کن (1392). "حقوق باروری از منظر حقوق بشر"، نشریه تخصصی زنان و مامائی ایران، دوره 8، شماره2، صص: 35-43.
  • مدیری، فاطمه و علی رحیمی (1395). "ترجیح جنسی و نقش نگرشهای جنسیتی در شکل گیری آن"، نامه انجمن جمعیت‌شناسی ایران، دوره 11، شماره 22، صص: 9-41.
  • مرکز آمار ایران، دفتر جمعیت، نیروی کار و سرشماری (1398). بررسی وضعیت سواد و تحصیل جمعیت شش ساله و بیشتر بر اساس سرشماری‌های عمومی نفوس و مسکن 1365-1395. تهران: مرکز آمار ایران، دفتر ریاست روابط عمومی و همکاری‌های بین الملل. در دسترس از آدرس: https://www.amar.org.ir/Portals/0/News/1398/nhaeifinal%20education980223.pdf
  • مرکز آمار ایران (1396). بر پایه نتایج سرشماری ١٣٩٥ میزان باروری کل ایران در دوره زمانی ٩٥-١٣٩١ به ٢،٠١ فرزند رسید، دردسترس از آدرس :

https://www.amar.org.ir/Portals/0/News/1396/1_barvari.pdf

  • مشکینی اصل، وحید؛ یوسف مهمان نواز و مرتضی باقری (1397). "بررسی اثر گروه‌های خونی والدین بر محل لانه گزینی جنین و نسبت جنسی ثانویه در کودکان متولد شده در بیمارستان الزهرای میاندوآب"، مجله پزشکی ارومیه، دوره 29، شماره 11، صص: 773-780.
  • منصوریان محمدکریم و اعظم خوشنویس (1385). "ترجیحات جنسی و گرایش زنان همسردار به رفتار باروری: مطالعه موردی شهر تهران"، مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، شماره 47، صص : 129-146.
  • میرزایی، خلیل (1388). پژوهش، پژوهشگری و پژوهشنامه نویسی، تهران: جامعه‌شناسان.
  • میشل، آندره (1383). جنبش زنان «فمینیسم»، (ترجمه هما زنجانی زاده)، مشهد: نشر نیکا.
  • واصفی، صبا و حسن ذوالفقاری (1388). "خشونت علیه زنان در آثار محمود دولت آبادی"، پژوهش زنان، دوره 7 ، شماره 1، صص: 67-86
  • وایت، کوین (1393). درآمدی بر جامعه‌شناسی سلامت و بیماری. (ترجمه محسن ناصری راد). تهران: حقوقی
  • هیر. ام. دیوید (1380). جامعه و جمعیت «مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی جمعیت»، (ترجمه یعقوب فروتن)، بابلسر: دانشگاه مازندران
  • یزدانی علی آبادی، معصومه و مژگان جوادنوری (1395). "روش‌های طبیعی مؤثر بر انتخاب جنسیت جنین و ملاحظات اخلاقی مرتبط: مطالعه مروری روایتی"، مجله زنان نازایی و مامایی ایران، دوره 19 ، شماره 5، صص: 11-27.
  • Ahmadi SH, Rahmani E, Motamed N, Sadeghi F (2017). “Investigating the Success Rate of Sex Selection in Cycles of Intrauterine Insemination of Sperm Using an Albumin Gradient Method in Infertile Couples Referring to the Omid Persian Gulf Infertility Center of Bushehr, Iran”, International Journal of Women’s Health and Reproduction Sciences, 5(2): 107-111.
  • Ahmadi SF, Shirzad M, Kamali K, Ranjbar F, Behjati-Ardakani Z, Akhondi MM (2015). “Attitudes about Sex Selection and Sex Preference in Iranian Couples Referred for Sex Selection Technology”, Journal of Reproduction & Infertility, 16 (1): 36-42.
  • Alkema L, Chao F, You D,  Pedersen J,  Sawyer C (2014). “National, regional, and global sex ratios of infant, child, and under-5 mortality and identification of countries with outlying ratios: a systematic assessment”, Lancet Glob Health, 2: 521-30.
  • Becquet, V. and C. Z. Guilmoto (2018). “Sex imbalance at birth in Vietnam: Rapid increase followed by stabilization”, Population, 73(3): 519-544.
  • Chun, H (2019). “South Korea case study report on the Success story of sex ratio at birth transition”, UNFPA Global programme to prevent son preference and undervaluing of girls.
  • Collyer, F (2015). The Palgrave Handbook of Social Theory in Health, Illness and Medicine. London: Palgrave MacMillan.
  • Dubuc, and D. S.  Sivia (2018). “Is Sex Ratio at Birth an Appropriate Measure of Prenatal Sex Selection? Finding of a Theoretical Model and Its Application to India”, British medical journal Global Health, 3 (4): 1-9. doi:10.1136/bmjgh-2017-000675.
  • Grech, V. and J. Mamo (2014). “Gendercide a Review of the Missing Women”, Malta Medical Journal, 26 (1): 8-11.
  • Gu, B. and Y. Li (1995). “Sex Ratio at Birth and Son Preference in China”, Asia Journal, 2(1): 87-108.
  • Hesketh, T. H. and Z. W. Xing (2006). “Abnormal sex ratios in human populations: Causes and consequences”, Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, 2006; 103 (36): 13271-13275.
  • Hesketh, T. H., Lu and  Z. W. Xing (2011). “The consequences of son preference and sex-selective, Abortion in China and other Asian countries”, Canadian Medical Association Journal, 183 (12): 1374-1377.
  • Malaviya, A. (2005). “Understanding sex ratio at birth in India”, Masters in Population Sciences Seminar, International institute for population sciences, Deonar, Mumbai, India.  
  • World Bank Data. Fertility Rate, total (birth per woman)-Iran, Islamic Rep. online available at:https://data.worldbank.org/indicator/SP.DYN.TFR.IN?locations=IR
  • UNFPA Asia and the Pacific Regional Office (2012). Sex Imbalances at Birth, online available at: https://www.unfpa.org/fr/node/6230
  • UNFPA (2020). Against my Will, Defying the Practices that Harm Women and Girls and Undermine Equality, online available at:https://www.unfpa.org/sites/default/files/pub-pdf/UNFPA_PUB_2020_EN_State_of_World_Population.pdf
  • World economic forum (2020). Global Gender Gap, online available at: http://www3.weforum.org/docs/WEF_GGGR_2020.pdf
  • World Health Organization (2011), Preventing Gender-biased Sex Selection, online available at: www.who.int