Prevalence, Reasons and Consequences of Childlessness in the World and Iran: A Systematic Review

Document Type : Review Article

Author

Assistant Professor of Demography, Department of Social Sciences, Faculty of Economics and Social Sciences, Bu-Ali Sina University, Hamedan, Iran

Abstract

Abstract
The increasing prevalence of childlessness over the last four decades worldwide has garnered the attention of researchers. This research aims to review studies on childlessness in Iran and worldwide. The studies were categorized into three sections: childlessness rate, causes, and consequences. The childlessness rate is generally lower in developing regions compared to developed countries, although it is increasing in the former group. The most significant causes of childlessness include urbanization, expansion of education, the cost of raising children, gender equality, individual independence, and well-being, concerns about population growth and environmental sustainability, the structure of welfare states, and diminishing religion and religious beliefs influence. The consequences of childlessness tend to be predominantly negative, with depression, anxiety, social stigma, divorce, and spousal violence. Nonetheless, some positive outcomes, such as higher life satisfaction and well-being, have also been reported. An overlooked aspect in this area is the neglect of men and the need to examine the impact of this phenomenon on families and society, rather than solely focusing on women. Only a few studies have been conducted on childlessness in Iran, and accurate statistics regarding its prevalence are unavailable. The existing statistics are derived from studies conducted for different purposes. The findings suggest that childlessness has not yet escalated to a problematic level, despite the increasing trends.
 
Introduction
Childbearing and motherhood have traditionally been important for women throughout history. However, a global trend of childlessness has emerged in recent decades, particularly in developed societies. Childlessness refers to the absence of children in an individual's life (Miettinen et al. 2015). There are two main types of childlessness: 1) voluntary childlessness, also termed "childfree" or "childless by choice", denotes the deliberate decision by individuals or couples to not have children for any reason (Park 2002). 2) involuntary childlessness that pertains to the incapacity or challenges faced by individuals or couples in conceiving or successfully carrying a pregnancy (Gouani et al. 2022; WHO 2018).
A comprehensive review of studies on childlessness can offer a thorough insight into the current state of its literature. It can also illuminate trends, identify gaps, and pinpoint key areas for future research. Furthermore, delving into the issue of childlessness can help dispel societal and cultural misconceptions and stereotypes surrounding individuals without children. This study aims to comprehensively review existing global research on childlessness while also concentrating on studies conducted within Iran. This research delves into several aspects: the prevalence of childlessness, the rationales behind individual and couples' decisions not to have children, the social, cultural, demographic, and economic factors influencing this choice, the repercussions of childlessness on individuals, as well as its broader consequences. Ultimately, an endeavor will be made to offer recommendations for future research by pinpointing gaps in existing studies.
 
Methods and Data
The current study was conducted using documentary and review methods. For this purpose, we visited the Jstor, Wiley Online Library, and Google Scholar databases to retrieve studies centered around childlessness during the last four decades. In the context of Iran, we opted to utilize databases such as Noormags, Magiran, Irandoc, and Sevilica to obtain relevant articles and theses.
The search within each of these databases revolved around scrutinizing titles. Hence, studies with the term "Childlessness" in their titles and also integrated into their keywords were included in our analysis. We only reviewed sources that were accessible online.
The emphasis on reviewing studies from the past four decades is due to the widespread occurrence of this phenomenon in European nations, especially since the 1960s. The significant increase in childlessness captured the attention of researchers, leading to investigations into this phenomenon that gained momentum from 1975 onward (Houseknecht 1987). In total, the review encompassed 73 international and 23 domestic studies.
 
Findings
The most important question about childlessness is what proportion of individuals will ultimately remain childless. Assessing the prevalence of childlessness varies depending on the nature of societies. Calculating the childlessness rate is challenging due to accurately distinguishing voluntary and involuntary situations. Despite regional variations in childlessness estimates worldwide, the crucial observation is the increasing trend in almost all societies.
According to the United Nations (2021), approximately 47.1% of married women aged 15-49 were childless in 2020. However, this percentage varies widely by region. Europe, North America, and East Asia experience the highest rates (Rybińska & Morgan 2019). In a recent study, the rate of permanent childlessness was estimated among women born in the 1970s in East Asian countries, such as Japan, Hong Kong, and Singapore, to be around 30% (Sobotka 2021). Overall, childlessness tends to be less prevalent in developing countries compared to developed ones.
Childlessness can also be involuntary. According to the WHO's report, one in six people worldwide experienced infertility in 2022. This report has established lifetime infertility at 17.5%.
The second most crucial aspect of childlessness revolves around understanding the reasons why individuals choose childlessness and the characteristics that define these individuals. Factors such as having smaller paternal families, urban residence, weaker religious beliefs, higher education, holding professional jobs, racial background, physical health, welfare state structures, national institutions, the second demographic transition, feminism, and evolving ideologies about women's roles, aspirations for independence, freedom, and personal well-being, as well as concerns about population growth and environmental sustainability, and gender have emerged as some of the most pivotal reasons and factors influencing the choice of childlessness.
The repercussions of childlessness are as extensive and varied as its causes. On a macro level, we can highlight consequences such as a decrease in population growth and aging, along with shifts in traditional family structures, kinship patterns, and the reduction of intergenerational relations.
At the micro level, positive and negative outcomes have been reported. On the one hand, childless people have reported higher levels of life satisfaction, higher economic well-being, less stress, and higher levels of physical health. On the other hand, negative emotions such as depression, anxiety, and loneliness, especially for women, having a negative view of childless people, misjudgment, ridicule, and opposition, isolation, and neglect, feelings of regret, risk of divorce and spousal remarriage, stigma, and social pressures, fewer support resources in old age, higher levels of morbidity and mortality have been reported as negative outcomes.
There have been few studies on childlessness in Iran, resulting in a lack of accurate prevalence data. The existing statistics come from studies with diverse aims. Despite rising trends, childlessness hasn't become a significant issue, according to the findings.
 
Conclusion and Discussion
Reviewed studies have explored various aspects of childlessness across different fields. However, there remain areas that require further investigation and research. For instance, studies within this realm have significantly overlooked the male perspective. Of the reviewed studies, only one specifically incorporated men in their analyses. Consequently, forthcoming research concerning childlessness should encompass both sexes.
Furthermore, more in-depth research is imperative to comprehend the transition from childlessness to parenthood, including temporary childlessness, and the factors that shape such decisions. In addition, future studies ought to delve into the implications of opting for childlessness on individuals' lives in old age, as well as its impact on families and societies, rather than focusing exclusively on its consequences for women. Besides, it is essential to undertake qualitative studies to elucidate the rationales behind the choices of childless individuals, as this will shed light on the underlying aspects that inform such decisions.

Keywords

Full Text

مقدمه و بیان مسأله

فرزندآوری سازه‌ای مترادف برای هویت زنانه و مادرشدن است و مادرشدن در طول تاریخ و به‌طور سنتی برای زنان دارای اهمیت بوده و میل به آن طبیعی و اجتناب‌ناپذیر است. بااین‌حال در دهه‌های اخیر روندی از بی‌فرزندی در جهان و به ویژه در میان جوامع توسعه‌یافته ظهور کرده است. بی‌فرزندی[1] به عدم‌حضور کودکان در زندگی فرد اشاره دارد (Miettinen et al. 2015). دو نوع اصلی بی‌فرزندی وجود دارد: ارادی[2] و غیرارادی[3]. بی‌فرزندی ارادی که به‌عنوان بی‌فرزندی اختیاری[4] یا بی‌فرزندی انتخابی[5] نیز شناخته می‌شود، به تصمیم آگاهانه افراد یا زوج‌ها برای بچه‌دار نشدن به‌دلایل شخصی، اجتماعی، محیطی و ... اطلاق می‌شود (Park 2002). از سوی دیگر، بی‌فرزندی غیرارادی به ناتوانی یا دشواری افراد یا زوج‌ها در باردار شدن یا به پایان رساندن بارداری، به‌دلایل پزشکی، خواه ناشناخته یا غیرقابل توضیح اشاره دارد (Gouani eat al. 2022; WHO 2018).

در دنیای پرشتاب و همواره در حال تغییر امروزی، روند بی‌فرزندی به‌طور فزاینده‌ای در حال رواج یافتن است به‌طوری‌که بسیاری از زوج‌ها به انتخاب خود یا به‌دلیل شرایطی مانند ناباروری، محدودیت‌های مالی و اولویت‌های شغلی ترجیح می‌دهند بدون فرزند باقی بمانند. این امر منجر به تغییر در هنجارهای اجتماعی و نگرش نسبت به بی‌فرزندی شده است به‌طوری‌که افراد بی‌فرزند هم با پذیرش و هم با انگ‌های مختلف مواجه می‌شوند. علی‌رغم دلایل مختلف بی‌فرزندی، تأثیری که این پدیده بر افراد، خانواده‌ها و جوامع می‌گذارد، بسیار چشمگیر است و لذا بسیار مهم است که تجربیات و دیدگاه‌های کسانی که به انتخاب یا به اجبار بدون فرزند هستند، شناخته و درک شود.

به عقیده آلن و ویلس[6] (2013) اشتباه است اگر فرض کنیم تجارب مردم از بچه‌دار نشدن یکسان است. برای بسیاری از زنان، بی‌فرزندی ممکن است ریشه در ابعاد مختلف زندگی آنان داشته باشد. برای برخی، بی‌فرزندی ارادی با جاذبه‌ها و مزایای یک سبک زندگی بدون فرزند مرتبط است. برای برخی دیگر انتخاب بی‌فرزندی ممکن است به رد رادیکال‌تر مادری و فعالیت‌های آن مرتبط باشد. این زنان ممکن است گفتمان‌های فرهنگی موجود را رد کرده و اقدامات خود را در جهت تضاد با آن‌ها سازمان‌دهی ‌کنند؛ بنابراین اینکه بی‌فرزندی تا چه حد یک انتخاب آزادانه است، ناشناخته باقی می‌ماند و هیچ‌کس نمی‌تواند ادعا کند که نیرو‌های اجتماعی، زنان را به‌طور کامل به اتخاذ تصمیم مجبور می‌کنند.

مطالعه بی‌فرزندی برای درک ما از پویایی‌های ساختار خانواده، آگاهی از تصمیمات باروری و روندهای جمعیتی بسیار مهم است. درک موضوع بی‌فرزندی می‌تواند ادراکات و کلیشه‌های اجتماعی و فرهنگی در مورد افراد بی‌فرزند را برطرف کند. این اطلاعات می‌تواند برای سیاست‌گذاران، برنامه‌ریزان و سایر متخصصانی که با خانواده‌ها ارتباط دارند، بسیار مفید باشد.

این رفتار یک پدیده پیچیده و چندوجهی است که پیامدهای قابل توجهی برای افراد، خانواده‌ها و جوامع دارد. در طول چند دهه گذشته، علاقه فزاینده‌ای به مطالعه بی‌فرزندی از دیدگاه‌های مختلف، از جمله جامعه‌شناختی، جمعیت‌شناختی، روان‌شناختی، پزشکی، تاریخی و برداشت‌های فمینیستی وجود داشته است. ویژگی‌های افراد بدون فرزند، شیوع بی‌فرزندی در جوامع گوناگون، انگیزه‌های افراد برای بی‌فرزندی، بهداشت روانی و جسمانی افراد، پیامدهای ناشی از بی‌فرزندی، بدنامی ناشی از بی‌فرزندی و پاسخ افراد به این اَنگ‌ها از ابعاد مختلف مورد مطالعه در این حوزه می‌باشند. پژوهش‌هایی نیز سعی کرده‌اند تا به بررسی عوامل سطح کلان دخیل در این مسئله بپردازند.

مرور مطالعات بی‌فرزندی می‌تواند نمای جامعی از وضعیت فعلی ادبیات این موضوع ارائه دهد و روندها، شکاف‌ها و زمینه‌های کلیدی را برای تحقیقات آینده برجسته سازد. اگرچه بی‌فرزندی یک پدیده جهانی است، اما تحت تأثیر عوامل فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی جوامعی است که این پدیده در آنجا اتفاق می‌افتد. بنابراین، بررسی مطالعات مربوط به بی‌فرزندی در نقاط مختلف جهان برای به دست آوردن شناخت گسترده‌تر از عواملی که تصمیمات باروری و تشکیل خانواده را شکل می‌دهند، مهم است.

هدف این مطالعه، بررسی تحقیقات موجود در مورد بی‌فرزندی در سراسر جهان و همچنین تمرکز بر مطالعات انجام شده در ایران است. این بررسی میزان شیوع بی‌فرزندی در نقاط مختلف جهان، دلایل افراد و زوج‌ها برای بی‌فرزندی، عوامل اجتماعی، فرهنگی، جمعیتی و اقتصادی موثر بر این انتخاب، تأثیر بی‌فرزندی بر افراد و خانواده‌ها و پیامدهای آن را بررسی می‌کند. در نهایت سعی خواهد شد تا با شناسایی شکاف‌های تحقیقاتی به ارائه توصیه‌هایی برای مطالعات آینده بپردازد تا بتواند به درک جامع‌تری از این پدیده کمک کند.

روش‌شناسی

مطالعه حاضر به روش اسنادی و مروری انجام شده است. به این ترتیب با مراجعه به پایگاه‌های اطلاعاتی Jstor، library wiley online و Google scholar به دانلود مطالعاتی پرداختیم که بر موضوع بی‌فرزندی متمرکز بودند. در ایران پایگاه‌های اطلاعاتی Noormags، Magiran، Irandoc و Sevilica برای دانلود مقالات و پایان‌نامه‌ها انتخاب شدند. در انتخاب مطالعات به ویژه در ایران بر مطالعاتی متمرکز بوده‌ایم که به‌طور خاص بر بی‌فرزندی متمرکز هستند و مقالاتی که به دنبال کم‌فرزندی یا عناوین دیگر بوده‌اند انتخاب نشده‌اند. جستجو در هر یک از پایگاه‌های اطلاعاتی به روش جستجو در عناوین انجام شد. به این صورت تمامی مطالعاتی که در عنوان و در مرحله بعد در بخش واژگان کلیدی آن‌ها از واژه "Childlessness" یا "بی‌فرزندی" استفاده شده بود، انتخاب شدند. همچنین منابعی بررسی شده‌اند که به صورت اینترنتی در دسترس بودند. بنابراین ممکن است پایان‌نامه‌هایی باشد که در مورد بی‌فرزندی انجام شده باشند ولی در اینترنت منتشر نشده باشند.

با توجه به تفاوت مهم بین بی‌فرزندی ارادی و بی‌فرزندی غیرارادی بایستی خاطرنشان کرد که در نوشته حاضر منظور از بی‌فرزندی، بی‌فرزندی ارادی و اختیاری است و در بقیه موارد و در صورت لزوم از واژه اجباری یا غیرارادی استفاده شده است.

علت اینکه مرور مطالعات بر چهار دهه اخیر متمرکز بوده است، این است که پدیده بی‌فرزندی تقریباً پس از جنگ جهانی دوم و در دهه‌1960 به بعد در کشورهای اروپایی رواج یافت. این امر سبب شد تا محققان از دهه 1970 به بررسی این پدیده علاقمند شوند. هوسخنشت[7] (1987) به این مسئله اشاره دارد که از 1975 شتابی در تحقیقات در مورد بی‌فرزندی مشاهده می‌شود. در ایران اما همانند بسیاری از کشورهای درحال توسعه، بی‌فرزندی در یکی دو دهه‌ی گذشته رواج یافته است. مقالات بررسی شده در این مطالعه طی چندین دهه، از سال 1974 تا 2021 منتشر شده، که نشان می‌دهد موضوع بی‌فرزندی برای مدت قابل‌توجهی مورد توجه محققان بوده است. اکثر مطالعات بررسی شده در دهه‌های 2000 و 2010 منتشر شده‌اند. محدوده تاریخ انتشار نشان می‌دهد که بی‌فرزندی یک حوزه تحقیقاتی پیوسته است که در طول زمان به تکامل خود ادامه داده است.

علاوه بر این، مطالعات بررسی شده، در مجلات مختلف دانشگاهی منتشر شده‌اند که ماهیت بین رشته‌ای مطالعه بی‌فرزندی را برجسته‌تر می‌سازد. اکثر آن‌ها در مجلات جامعه‌شناسی و جمعیت‌شناسی منتشر شده‌اند. اما مقالاتی از مجلات روانشناسی، بهداشت باروری و سالخوردگی نیز وجود دارد. تنوع مجلات و گستره تاریخ انتشار، نشان‌دهنده گستردگی تحقیقات انجام شده در مورد بی‌فرزندی و دیدگاه‌ها و رویکردهای متفاوتی است که به‌کار گرفته شده است. به‌طور کلی 73 مطالعه خارجی و 23 مطالعه داخلی مورد بررسی قرار گرفتند که توزیع آن‌ها به لحاظ بازه زمانی، محل انتشار و نوع منبع در نمودارهای 1 و 2 آورده شده است.

نمودار 1. توزیع مطالعات براساس بازه زمانی و محل انتشار

نمودار 2. توزیع مطالعات براساس نوع منبع و بازه زمانی انتشار
 

مطالعات در چهار بخش مورد بررسی قرار گرفته‌اند. این بخش‌ها شامل میزان و شیوع بی‌فرزندی، علل و عوامل موثر بر بی‌فرزندی، پیامدهای بی‌فرزندی و بی‌فرزندی در ایران می‌شود.

 

یافته‌ها

1) شیوع و میزان بی‌فرزندی

مهم‌ترین سوال در زمینه بی‌فرزندی این است که چه سهمی از افراد در نهایت بدون فرزند باقی می‌مانند؟ برای پاسخ به این سوال باید بیان کرد که شیوع بی‌فرزندی در کشورها و گروه‌های جمعیتی به‌طور گسترده‌ای متفاوت است. براساس داده‌های سازمان ملل متحد در سال 2020 حدود 1/47 درصد از زنان 49-15 ساله ازدواج‌کرده بی‌فرزند بوده‌اند (United Nations 2021). با این‌حال، این رقم به‌طور گسترده‌ای براساس مناطق مختلف، متفاوت است به‌طوری‌که اروپا و آمریکای شمالی بالاترین میزان بی‌فرزندی را دارند (Rybińska & Morgan 2019).

در این مناطق نیز البته، میزان بی‌فرزندی براساس ویژگی‌های جمعیت‌شناختی مانند تحصیلات، درآمد و وضع زناشویی متفاوت است. به‌عنوان مثال، سوبوتکا[8] و همکاران (2010) به این نتیجه رسیدند که سطوح بالاتر تحصیلات زنان، با باروری کم‌تر و میزان بالاتر بی‌فرزندی همراه است.

به طور کلی در هر جمعیتی حدود 3 درصد زوجین بی‌فرزند باقی می‌مانند (Larsen 1996) اما با توجه به ماهیت جوامع، می‌توان در مورد شیوع بی‌فرزندی قضاوت‌های مختلفی داشت. نکته مهم اینکه، محاسبه نرخ بی‌فرزندی دشوار است زیرا تشخیص واقعی وضعیت غیرارادی و داوطلبانه تا حدودی مشکل است. با این وجود، بی‌فرزندی که به‌طور کلی در میان سنین 50-18 سال تخمین زده می‌شود در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته بین 15 تا 25 درصد متغیر است (Hara 2008; Merlo & Rowland 2000). در یکی از اولین مطالعات پوستون و ترنت[9] (1982) با مقایسه میزان بی‌فرزندی در بین 60 کشور جهان نشان دادند که بالاترین میزان بی‌فرزندی کامل شده زناشویی (زنان 49-45 ساله) در مارتینیک[10] (26/0) و پایین‌ترین میزان در اردن، پاکستان و کرده‌جنوبی (02/0) وجود دارد. در سمت مقابل و در یکی از جدیدترین مطالعات، سوبوتکا (2021) میزان بی‌فرزندی دائمی در بین زنان متولد دهه 1970 در کشورهای شرق آسیا از جمله ژاپن، هنگ‌کنگ و سنگاپور را 30 درصد برآورد کرده است. ژیانگ[11] و همکاران (2023) با اشاره به افزایش نسبت بی‌فرزندی در چین طی دروه 2020-2010 بیان می‌کنند که 16/5 درصد زنان 49 ساله بی‌فرزند هستند.

بررسی بی‌فرزندی در میان زنان ایالات‌متحده در فاصله 1970-1960 نشان داد که افزایش بی‌فرزندی در همه‌ی گروه‌های سنی رخ داده بود. دی یانگ و سل[12] (1978) با بررسی گزارش‌های سرشماری‌های این دهه نتیجه گرفتند که افزایش در سن ازدواج، سطح تحصیلات و مشارکت نیروی کار زنان همسردار به تسریع روند افزایش بی‌فرزندی در ایالات‌ متحده منجر شده است. بین سال‌های 1995-1982 نسبت زنان 44-35 ساله که به اختیار فرزندی نداشتند از 5 به 9 درصد افزایش و در سال 2002 به 7 درصد کاهش داشته است. به‌طرز مشابهی درصد بی‌فرزندی موقتی از 3 به 6 و سپس به 5 درصد کاهش داشته است. ژو[13] و همکاران (2022) بیان کردند که شیوع بی‌فرزندی در بین آمریکایی‌های 55 ساله یا بالاتر بسته به تعریفی که استفاده می‌شود از 2/9 تا 16/13 درصد متغیر است.

یاکوبسن و هیتون[14] (1991) بیان می‌کنند که در دهه 1990 درصد کمی از افراد تمایل به بی‌فرزندی داشتند. آنها نشان دادند که تنها 5/3 درصد از مردان و 8/2 درصد از زنان گزارش کردند که بدون فرزند هستند و قصدی هم برای بچه‌دار شدن ندارند. مورگان[15] (1991) نیز نشان داد که تفاوت‌های آشکاری بین ایالت‌ها وجود دارد به‌طوری‌که 30 درصد زنان در ایالت‌های شمالی و 8-6 درصد در ایالت‌های جنوبی و غربی بی‌فرزند بودند. نتایج پیمایش درآمد و مشارکت برنامه[16] سال 2018 نیز نشان می‌دهد که در این سال از 2/92 میلیون سالمند 55 سال و بالاتر، تعداد 2/15 میلیون (5/16 درصد) نفر بدون فرزند هستند. بی‌فرزندی در بین مردان (2/18 درصد) بیش از مقدار متناظر در بین زنان (15 درصد) بوده است (Valerio et al. 2021). آبما و مارتینز[17] (2006) نشان دادند که در دو دهه‌ی گذشته ایالات‌متحده شاهد افزایش بی‌فرزندی در میان زنان 44-35 ساله بوده است. هُلندر[18] (2007) میزان بی‌فرزندی این گروه از زنان را 7 درصد برآورد کرد.

با اینکه انتظار می‌رود در گذر زمان بی‌فرزندی رو به فزونی بگذارد، اما لارسن (1996) به نتایج متفاوتی رسید. وی در تانزانیا دریافت که در فاصله 1992-1973 نسبت زنان بالای 30 سال بی‌فرزند حدود 60 درصد کاهش داشته است. از طرفی فاصله موالید بیش از 5 سال نیز به میزان 40 تا 50 درصد کاهش یافته بود. ربینکسا[19] (2020) نیز نشان داد که طی 2018-1976 میزان بی‌فرزندی برای زنان 44-40 ساله دارای تحصیلات عالی به کمترین میزان خود در سه دهه گذشته رسیده است و نوعی همگرایی بین زنان دارای تحصیلات متوسطه و عالی به وجود آمده است.

میزان بی‌فرزندی در کشورهای درحال توسعه نیز بسته به منطقه و ویژگی‌های جمعیتی بسیار متفاوت است. براساس ادبیات موجود، بی‌فرزندی به‌طور کلی در کشورهای درحال‌توسعه کمتر از کشورهای توسعه‌یافته است. در یکی از این مطالعات، یونیسا[20] (1999) در آندرا پرادیش هند نشان داد که میزان بی‌فرزندی در میان زنان همسردار 20 ساله و بالاتر 5 درصد می‌باشد. این میزان در مقایسه با بقیه مناطق هند بالاتر بوده است. با این حال، شیوع بی‌فرزندی در کشورهای درحال توسعه در سال‌های اخیر به‌دلیل عواملی مانند شهرنشینی، توانمندسازی زنان و تغییر هنجارهای اجتماعی رو به افزایش بوده است.

بی‌فرزندی همچنین ممکن است غیرارادی و ناخواسته باشد. گزارش سازمان بهداشت جهانی (2022) در مورد ناباروری و بی‌فرزندی غیرارادی نشان می‌دهد که از هر شِش نفر در جهان، یک نفر نابارور است. این گزارش شاخص ناباروری طول عمر را 5/17 درصد اعلام کرده است. بالاترین میزان ناباروری طول عمر مربوط به منطقه اقیانوس آرام غربی با 2/23 درصد و پایین‌ترین مربوط به منطقه مدیترانه شرقی با 7/10 درصد بوده است.

در پایان، ذکر این نکته نیز ضروری است که بی‌فرزندی می‌تواند یک حالت موقت یا دائمی باشد و برخی از افراد ممکن است در ادامه زندگی خود، فرزندآوری را انتخاب کنند. علاوه بر این، همه افراد بدون فرزند به‌طور داوطلبانه بدون فرزند باقی نمی‌مانند و برخی نیز ممکن است به‌دلیل عواملی مانند ناباروری یا عدم‌دسترسی به فناوری‌های کمک‌باروری، بی‌فرزندی غیرارادی را تجربه کنند.

 

جدول 1. خلاصه‌ای از مهم‌ترین نتایج مطالعات در رابطه با میزان بی‌فرزندی در جهان

سال انتشار

نویسنده/گان

قلمرو مورد مطالعه

نتایج

1978

دی یانگ و سل

ایالات متحده

طی دوره 1970-1960، بی‌فرزندی در همه‌ی گروه‌های سنی افزایش یافته است.

1982

پوستون و ترنت

جهان

بالاترین میزان بی‌فرزندی کامل‌شده زناشویی در مارتینیک (26/0) و پایین‌ترین میزان در اردن، پاکستان و کرده‌جنوبی (02/0) ثبت شد.

1991

یاکوبسن و هیتون

ایالات متحده

براساس داده‌های سال‌های 1977 و 1978 تنها 5/3 درصد از مردان و 8/2 درصد از زنان گزارش کردند که بدون فرزند هستند و قصدی هم برای بچه‌دار شدن ندارند.

1991

مورگان

ایالات متحده

30 درصد زنان در ایالت‌های شمالی و 8-6 درصد در ایالت‌های جنوبی و غربی بی‌فرزند بودند.

1996

لارسن

جهان

در هر جمعیتی حدود 3 درصد زوجین بی‌فرزند باقی می‌مانند.

1996

لارسن

ایالات متحده

در فاصله 1992-1973 نسبت زنان بالای 30 سال بی‌فرزند حدود 60 درصد کاهش داشته است.

1999

یونیسا

هند

میزان بی‌فرزندی در میان زنان 20 ساله و بالاتر در آندرا پرادیش، 5 درصد می‌باشد.

2006

آبما و مارتینز

ایالات متحده

طی دو دهه گذشته، بی‌فرزندی در میان زنان 44-35 ساله افزایش یافته است.

2007

هُلندر

ایالات متحده

بین سال‌های 1995-1982 نسبت زنان 44-35 ساله بی‌فرزند اختیاری از 5 به 9 درصد افزایش و در 2002 به 7 درصد کاهش داشته است.

2019

سازمان ملل

جهان

حدود 1/47 درصد از زنان 49-15 ساله ازدواج‌کرده بدون فرزند هستند.

2021

سوبوتکا

شرق آسیا

میزان بی‌فرزندی دائمی در بین زنان متولد دهه 1970 در کشورهای شرق آسیا از جمله ژاپن، هنگ‌کنگ و سنگاپور 30 درصد است.

2021

والریو و همکاران

ایالات متحده

از 2/92 میلیون سالمند 55 سال و بالاتر، تعداد 2/15 میلیون (5/16 درصد) نفر بدون فرزند هستند. بی‌فرزندی در بین مردان (2/18 درصد) بیشتر از زنان (15 درصد) است

2022

ژو و همکاران

ایالات متحده

شیوع بی‌فرزندی در بین آمریکایی‌های 55 ساله یا بالاتر از 2/9 تا 16/13 درصد متغیر است.

2022

سازمان جهانی بهداشت

جهان

از هر شِش نفر در جهان، یک نفر نابارور است. شاخص ناباروری طول عمر 5/17 درصد است. بالاترین و پایین‌ترین میزان ناباروری طول عمر به ترتیب مربوط به مناطق اقیانوس آرام غربی با 2/23 و مدیترانه شرقی با 7/10 درصد بوده است

2023

ژیانگ و همکاران

چین

16/5 درصد زنان 49 ساله بی‌فرزند هستند.

 

2) علل بی‌فرزندی

یکی از قدیمی‌ترین بحث‌ها در مورد بی‌فرزندی، تمرکز بر ویژگی‌های افرادی است که بی‌فرزندی را انتخاب می‌کنند. مطالعات زیادی سعی در برقرار کردن ارتباط بین ویژگی‌های جمعیت‌شناختی و اجتماعی با بی‌فرزندی کردند. تنتوری و منکارینی[21] (2008) دریافتند تمایل به بی‌فرزندی در زنان ایتالیایی که از خانواده‌های کوچک‌تری آمده‌اند، بیشتر است. سایر پژوهش‌ها نشان می‌دهند زنانی که در مناطق شهری زندگی می‌کنند و گرایش‌های مذهبی ضعیف‌تری دارند، بیشتر احتمال دارد تا به سمت بی‌فرزندی گرایش پیدا کنند (DeOllos & Kapinus 2022; Heaton et al. 1992; Abma & Martinez 2006; Nahar & Van der Geest 2014). کاکس و پندیل[22] (2007) متوجه شدند که یهودیان و باپتیست‌ها که دارای دیدگاه‌های پروناتالیستی بودند، دیدگاه بسیار منفی به بی‌فرزندی داشتند.

ریتچی و استوکس[23] (1974) ارتباطی بین تحصیلات و بی‌فرزندی پیدا نکردند، هرچند دیگر مطالعات صورت گرفته یک ارتباط آشکار به‌ویژه بین بی‌فرزندی و تحصیلات عالیه را مشخص ساخته‌اند (Bloom & Pebley 1982; Abma & Martinez 2006; Keizer et al. 2008; Noordhuizen et al. 2010). مرز و لیفبرور[24] (2012) نشان دادند که در اروپا پیشرفت تحصیلی در هر دو جنس با میزان بالاتر بی‌فرزندی همراه بوده است. نگرش مثبت نسبت به بی‌فرزندی در میان زنان با تحصیلات بالاتر از شدت بیشتری نیز برخوردار بود که می‌تواند به‌دلیل هزینه‌های فرصت بالاتر زنان باشد.

ارتباط بین مشاغل حرفه‌ای و درآمد بالاتر نیز با بی‌فرزندی تائید شده است (Bloom & Pebley 1982; Cwikel et al. 2006). موری و لاگر[25] (2001) در آمریکا نشان دادند که پزشکان فرزندان کمتری دارند و احتمال بی‌فرزندی در میان این قشر حرفه‌ای نیز بیشتر از سایرین بود. به عقیده آن‌ها از دلایل این امر ممکن است دسترسی بیشتر پزشکان به فناوری‌های پیشگیری از بارداری، داشتن درک درست از این روش‌ها و همچنین انگیزه بیشتر برای محدود کردن باروری باشد.

لوندکوئیست[26] و همکاران (2009) در بررسی تفاوت‌های نژادی در بی‌فرزندی به این نتیجه رسیدند که بی‌فرزندی در درجه اول در میان زنان سفیدپوست با تحصیلات و پایگاه اقتصادی اجتماعی بالاتر و سپس در میان زنان سیاه‌پوست با تحصیلات بالا مشاهده می‌شود. بی‌فرزندی همچنین در میان زنان سیاه‌پوست ازدواج‌کرده بسیار بالاتر از همتایان سفیدپوست‌شان بود.

تفاوت قائل شدن بین زنان با بی‌فرزندی اختیاری و اجباری نیز حائز اهمیت است. هُلندر (2007) در مطالعه خود به تفاوت‌های جالبی بین این دو دسته از زنان اشاره می‌کند. وابستگی مذهبی زنان دارای بی‌فرزندی ارادی کمتر از زنانی بود که به اجبار بی‌فرزندی را تجربه می‌کردند. همچنین، زنان با بی‌فرزندی داوطلبانه دستمزد بیشتری می‌گرفتند و مشاغل مدیریتی و حرفه‌ای نیز در میان آن‌ها بیشتر از همتایان‌شان بود و نگرش مثبت‌تری نیز به برابری جنسیتی داشتند.

موری و لاگر (2001) در مطالعه‌ای متفاوت از ویژگی‌های افراد به بررسی باروری مردان متولد 1880-1830 در طی دوران کاهش باروری آمریکایی‌ها پرداختند. آن‌ها دریافتند که رابطه بین سلامت به‌عنوان شاخص توده بدن و بی‌فرزندی رابطه‌ای غیرخطی است. مردان با هیکل قوی‌تر در مقایسه با مردان لاغراندام، تعداد فرزندان بیشتری داشتند. این امر می‌تواند به چند دلیل باشد: نخست اینکه با توجه به نرخ نسبتاً بالای شیوع سل در قرن 19 در آمریکا، عفونت سل می‌توانست باروری مردان را تحت تأثیر قرار دهد، زیرا این عفونت بافت‌های تناسلی را به‌شدت مورد آسیب قرار می‌دهد و منجر به نازایی مردان می‌شد. بنابراین عفونت سل می‌توانست سبب کاهش باروری به‌ویژه در میان مردان ضعیف‌تر شود. تأثیر بیماری‌ها بر بی‌فرزندی در مطالعه لارسن (1996) نیز دیده می‌شود. وی معتقد است که درمان مالاریا در تانزانیا مقداری از کاهش بی‌فرزندی در طول دوره 1992-1973 را تبیین می‌کند به‌ویژه که کاهش بی‌فرزندی در مناطق کنار آبریزها که در آن مالاریا شیوع گسترده‌ای داشت، بیشتر بوده است.

برخی مطالعات علت افزایش بی‌فرزندی را به ساختار دولت رفاه مرتبط می‌دانند که سبب کاهش وابستگی افراد مسن به ساختارهای خانوادگی سنتی شده است (Park 2005). نتایج نشان می‌دهد که بی‌فرزندی در میان کشورهایی که در اندیشه‌های نو و مدرنیزاسیون پیشگام بوده‌اند و یا اینکه در آن‌ها گذار جمعیتی دوم پیشرفت بیشتری داشته است، بیش از دیگر جوامع می‌باشد. برای مثال در کشورهای اسکاندیناوی که در آن‌ها تأکید بیشتری بر استقلال فردی، آزادی و نوسازی می‌شود بی‌فرزندی بیشتری مشاهده‌ شده است (Hara 2008).

گونزالس و گوررو[27] (2006) نیز با درنظر گرفتن سطح کلان نشان دادند که نهادهای ملی، زندگی زنان را به‌ویژه در مورد مادرشدن و زندگی مشترک تحت تأثیر قرار می‌دهد. آن‌ها با مقایسه چهار کشور (آلمان غربی، اسپانیا، فرانسه، ایتالیا) نشان دادند که آلمان غربی دارای بیشترین میزان بی‌فرزندی می‌باشد.. نتایج آن‌ها همچنین مشخص کرد که بی‌فرزندی موقت که در حدفاصل بین خروج از خانه والدین و ورود به زندگی مشترک جدید است در فرانسه زودتر به اتمام می‌رسد و این زمان‌بندی سریع‌تر در گذار به مادری یکی از دلایل کاهش بی‌فرزندی در فرانسه است.

محققان همچنین به شخصیت افراد دارای بی‌فرزند علاقه‌ دارند. برخی از یافته‌ها نشان می‌دهد که بی‌فرزندی در میان زنانی که خیلی در بند نقش‌های جنسیتی مرسوم نیستند، بیشتر است (Callan 1986; Baber & Dreyer 1986). دیگر جامعه‌شناسان به نقش فمینیسم و تغییر ایدئولوژی در مورد نقش‌های زنان اشاره می‌کنند (Park 2005). در این رابطه، اندیشمندانی چون باستن[28] (2009) این موضوع را نقد می‌کنند که چرا افرادی که بی‌فرزندی را انتخاب می‌کنند به‌عنوان یک هویت نابهنجار در نظر گرفته می‌شوند حال آنکه کسانی را که والدین شدن را انتخاب می‌کنند به‌عنوان یک انتخاب طبیعی نگاه می‌کنند.

از دیگر مسائل مورد بحث، توجه به انگیزه‌های روانی و شرایط جامعه‌شناختی است که افراد را به سمت بی‌فرزندی سوق می‌دهد. هوسخنشت (1982) به بررسی دلایلی پرداخت که افراد تصمیم‌شان را برای نخواستن فرزند بیشتر با آن توجیه می‌کردند از جمله: رهایی از مسئولیت مراقبت از کودکان، فرصت بیشتر برای خود شکوفایی و تحرک اجتماعی، رابطه زناشویی رضایت‌بخش‌تر، ملاحظات شغلی و مزایای پولی آن برای زنان، نگرانی‌ها در مورد رشد جمعیت؛ عدم علاقه به کودکان، نگرانی در مورد جنبه‌های فیزیکی زایمان و دوران پس از آن؛ و نگرانی برای کودکان با توجه به شرایط مخاطره‌آمیز جهانی. مطالعات مک‌کویلان (2004) و کایخا[29] (2012) نشان داد که تصمیم به بی‌فرزند ماندن اغلب با میل به استقلال، آزادی، و رفاه فردی و همچنین نگرانی در مورد افزایش جمعیت و پایداری محیطی مرتبط است.

 

جدول 2. خلاصه‌ای از مهم‌ترین علل و عوامل موثر بر بی‌فرزندی در جهان
 براساس مطالعات مرور شده

سال انتشار

نویسنده/گان

مهم‌ترین علل بی‌فرزندی

1982

هوسخنشت

رهایی از مسئولیت مراقبت از کودکان، فرصت بیشتر برای خود شکوفایی و تحرک اجتماعی، رابطه زناشویی رضایت‌بخش‌تر، ملاحظات شغلی و مزایای پولی آن برای زنان، نگرانی‌ها در مورد رشد جمعیت؛ عدم علاقه به کودکان، نگرانی در مورد جنبه‌های فیزیکی زایمان و دوران پس از آن؛ و نگرانی برای کودکان با توجه به شرایط مخاطره‌آمیز جهانی

1986

بابر و درایر

دوری از نقش‌های جنسیتی مرسوم

1996

لارسن

وضعیت بهداشتی بهتر، درمان مالاریا در تانزانیا

2001

موری و لاگر

اشتغال و داشتن مشاغل حرفه‌ای بالاتر

2005

پارک

ساختارهای دولت رفاه (سبب کاهش وابستگی افراد سالمند به ساختارهای خانوادگی سنتی شده است)، نقش فمینیسم و تغییر ایدئولوژی در مورد نقش زنان

2006

گونزالس و گوررو

نهادهای ملی، زندگی زنان را به‌ویژه در مورد مادرشدن و زندگی مشترک تحت تأثیر قرار می‌دهد. هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم فرزندان، داشتن موقعیت پایدار شغلی و درآمد بالا

2007

کاکس و پندیل

داشتن نگرش مذهبی کمتر

2007

هُلندر

وابستگی مذهبی کمتر، داشتن درآمد بالاتر، داشتن مشاغل مدیریتی و حرفه‌ای، نگرش مثبت به برابری جنسیتی

2007

کاکس و پندل

جنسیت، نژاد و سن

2008

تنتوری و منکارینی

داشتن خانواده کوچکتر

2008

هارا

کشورهایی که در اندیشه‌های نو و مدرنیزاسیون پیشگام بوده‌اند و گذار جمعیتی دوم را زودتر تجربه کرده‌اند.

2009

لوندکوئیست و همکاران

تفاوت‌های نژادی (سفیدپوست بودن)، تحصیلات و پایگاه اقتصادی-اجتماعی بالاتر

2012

مرز و لیفبرور

تحصیلات بالا، هزینه‌های فرصت

2012

کایخا

میل به استقلال، آزادی، و رفاه فردی، نگرانی در مورد افزایش جمعیت و پایداری محیطی

تفاوت جنسیتی در انگیزه‌های بی‌فرزندی نیز می‌تواند جالب‌توجه باشد. بعضی از تحقیقات ادعا کرده‌اند که زنان بیشتر از مردان با انگیزه‌های نوع‌دوستانه و جمعی (به‌عنوان مثال نگرانی در مورد رشد جمعیت، شک و تردید در مورد توانایی خود برای والدین شدن و یا نگرانی از آینده فرزندان با توجه به مشکلات جهانی) رو به بی‌فرزندی می‌آورند، درحالی‌که مردان بیشتر احتمال دارد به‌دلایل فردی (مثلاً مزایای اقتصادی یا عدم علاقه به کودکان) استناد کنند (Houseknecht 1982).

شکاف جنسیتی در نگرش نسبت به بی‌فرزندی نیز وجود دارد. کاکس و پندل (2007) نشان دادند که نگرش مثبت به بی‌فرزندی در میان زنان بیشتر بوده است. همچنین نگرش مثبت بین جوانان بیش از سالخورده‌ها بود. مطالعه مرز و لایفبرور (2012) در آمریکا نیز نتایج مشابهی به دنبال داشت، بااین‌حال نوردهویزن (2010) در هلند هرگونه تأثیر سن و کوهورت‌های سنی را بر نگرش نسبت به بی‌فرزندی رد می‌کند.

3) پیامدهای بی‌فرزندی

با ادامه افزایش میزان بی‌فرزندی، علاقه فزاینده‌ای نیز به پیامدهای بالقوه آن ایجاد شده است. این پیامدها می‌تواند بسیار گسترده و پیچیده باشند و از روندهای جمعیتی و رشد اقتصادی گرفته تا هنجارهای اجتماعی و رفاه فردی را تحت تأثیر قرار دهد. برای مثال بی‌فرزندی ناخواسته معمولاً پیامدهای فردی به دنبال دارد ولی بی‌فرزندی ارادی بیشتر دارای پیامدهای سطح کلان است و اجتماع را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در اینجا، ما ادبیات موجود در مورد پیامدهای بی‌فرزندی را با تمرکز بر سطوح کلان و خُرد مرور می‌کنیم.

یکی از پیامدهای بالقوه افزایش بی‌فرزندی در سطح کلان، کاهش میزان رشد جمعیت و سالخوردگی جمعیت است. با کاهش تعداد فرزندان، حجم جمعیت کل ممکن است با کاهش روبرو شود که این امر خود منجر به طیفی از چالش‌های اقتصادی و اجتماعی می‌شود. کاهش جمعیت می‌تواند منجر به کاهش نیروی کار شود که آن هم به نوبه خود باعث کاهش بهره‌وری اقتصادی و در نتیجه محدود شدن ظرفیت دولت‌ها برای ارائه خدماتی حمایتی می‌شود (Mills 2011). افزایش بی‌فرزندی همچنین می‌تواند پیامدهایی برای ساختار خانواده و هنجارهای اجتماعی داشته باشد. در بسیاری از فرهنگ‌ها، داشتن فرزند هنوز به‌عنوان یک انتظار اجتماعی و نشانگر بزرگسالی و بلوغ تلقی می‌شود. در نتیجه، افراد و زوج‌های بدون فرزند ممکن است با فشارهای اجتماعی روبرو شده یا به حاشیه رانده شوند (Shapiro 2014). علاوه بر این، بی‌فرزندی می‌تواند ساختارهای سنتی خانواده را مختل کند و منجر به تغییر در الگوهای خویشاوندی و روابط بین‌نسلی شود (Grundy & Read 2015).

در سطح خُرد، تحقیقات نشان می‌دهد که بی‌فرزندی دارای اثرات مثبت و منفی بر بهزیستی روانشناختی است. از یک سو، افراد بدون فرزند سطوح بالاتری از رضایت از زندگی و رفاه را نسبت به افراد دارای فرزند گزارش می‌کنند، به ویژه وقتی که تصمیم افراد برای عدم‌فرزندآوری به صورت آگاهانه بوده است (Koropeckyj-Cox et al. 2007; Nomaguchi & Milkie 2022). برای مثال با وجود اینکه بسیاری از محققان فرض را بر این می‌گذارند که افراد بی‌فرزند در مراحل پایانی زندگی فاقد حمایت اجتماعی و روابط عاطفی لازم هستند و در نتیجه انزوای اجتماعی را تجربه خواهند کرد، ولی مطالعات دیگر نشان داده‌اند که سالمندان بی‌فرزند در مقایسه با والدین رضایت از زندگی پایین‌تری را گزارش نکرده‌اند (Park 2005). حتی یک مطالعه نشان داد که سالمندان بدون فرزند در مقایسه با سالمندان داری فرزند استرس کمتری در زندگی خود تجربه می‌کنند (McMullin & Marshall 1996). همچنین مطالعات بیانگر آن است که بسیاری از افراد بی‌فرزند سطوح بالایی از رضایت و شادی را گزارش کرده‌‍اند (Berrington & Pattaro 2014).

از سوی دیگر، بی‌فرزندی غیرارادی با احساسات منفی مانند افسردگی، اضطراب و تنهایی، به ویژه برای زنان مرتبط است (Greil et al. 2010; Agerbo et al. 2013). مطالعه‌ی وانگ[30] و همکاران (2020) حاکی از آن بود که تعداد فرزندان با افزایش سطوح افسردگی و بیخوابی، به ویژه برای زنان مرتبط است. نتایج به‌دست آمده در آسیا نیز تأثیر بی‌فرزندی بر افسردگی و تنهایی در میان افراد سالمند چینی را مورد تأیید قرار داده است (Chou & Chi 2004). تفاوت‌ها و شباهت‌هایی در میان مطالعات به‌دست‌آمده از چین و آمریکا وجود دارد. تأثیر بی‌فرزندی بر سلامت افراد چینی در مقایسه با آمریکایی‌ها بیشتر است (Zhang & Hayward 2001). همچنین احتمال افسردگی متوسط و شدید در بین افراد سالمند بی‌فرزند بسیار بیشتر است (Quashie & Andrade 2017). البته این پیامدهای منفی را می‌توان با حمایت اجتماعی و دسترسی به منابع سلامت روان کاهش داد.

بی‌فرزندی همچنین می‌تواند پیامدهایی برای روابط اجتماعی افراد داشته باشد (Monga et al. 2004). در اجتماعات سنتی، بی‌فرزندی اجباری با نوعی ترحم و بی‌فرزندی اختیاری با دید منفی و به لحاظ اجتماعی نامطلوب روبرو خواهد بود. افراد بی‌فرزند، خودخواه، فردگرا، بی‌مسئولیت، مادی‌گرا و نابالغ در نظر گرفته می‌شوند. این امر در اثر ایدئولوژی‌های مسلط در جامعه رخ می‌دهد (Letherby 2002)؛ بنابراین در این مواقع، جامعه به افراد انگ‌هایی می‌زند (Greil et al. 2010, Agerbo et al. 2013). در چنین حالتی به نظر می‌رسد مفهوم انتخاب آزاد در جوامع و محیط‌هایی که تصمیمات باروری در آن‌ها توسط هنجارهای اجتماعی قوی هدایت می‌شوند، بی‌معنی به نظر برسد. یک مطالعه کیفی نشان داد زنانی که بی‌فرزندی را انتخاب کرده‌اند بیش از همتایان مرد، مورد قضاوت نادرست و انگ‌زدن قرار گرفته‌اند. علاوه بر این مردان دید منفی‌تری نسبت به زنان بی‌فرزند دارند. همچنین شرکت‌کنندگان در یک پژوهش، صفات مثبت‌تر را به افراد دارای فرزند نسبت می‌دادند (Kemkes 2008). میال[31] (1986) نشان داد که زنانی که از نظر جسمی نابارور هستند و فرزندی ندارند، بیش از زنان باروری که بی‌فرزند هستند، مورد انگ‌زدن قرار می‌گیرند. تحلیل بحث‌های گروه‌های کانونی در نیجریه نیز نشان داد که دید منفی نسبت به بی‌فرزندی داوطلبانه صرف‌نظر از دلایل آن وجود دارد که می‌تواند به‌دلیل فرهنگ پروناتالیستی موجود در آن کشور باشد. انتخاب بی‌فرزندی داوطلبانه قابل‌قبول نبوده و با تمسخر، شکاکی و مخالفت مواجه شده بود. بااین‌حال نگرش نسبت به بی‌فرزندی غیرارادی تا حد زیادی ملایم‌تر بود (Ibisomi & Mudege 2014). پذیرش بی‌فرزندی غیرارادی در مناطق شمالی نیجریه که مسلمان هستند بیشتر است و این امر می‌تواند به‌دلیل باروهای مذهبی محکم‌تر ساکنان این مناطق باشد که بیشتر اتفاقات را به خدا نسبت می‌دهند.

در بسیاری از کشورهای درحال‌توسعه، ننگ اجتماعی بی‌فرزندی به‌ویژه برای زنان واضح و مبرهن است و ممکن است به انزوا و بی‌توجهی منجر شود. بااین‌حال تفاوت‌های قابل‌توجهی به لحاظ منطقه‌ای وجود دارد. به‌عنوان مثال زنان بی‌فرزند و نابارور در تایلند بسیار بیشتر از زنان نیجریه‌ای مورد حمایت همسران‌شان قرار دارند (Van Ballen & Inhorn 2002). بی‌فرزندی در آمریکا نیز تنهایی بیشتر را به دنبال داشته است هرچند بین نژادهای مختلف این تنهایی متفاوت است (Raymo et al. 2022).

دلیل اینکه چرا بی‌فرزندی به‌عنوان یک ننگ شناخته می‌شود، این است که بی‌فرزندی با هویت زنانگی و مادر شدن در تضاد است. در واقع بسیاری از مردم منزلت زن را در مادر شدن می‌بینند و این عمل به صورت طبیعی رُکن اصلی هویت زنانه را تشکیل می‌دهد. در چنین حالتی زنانی که بی‌فرزندی را انتخاب می‌کنند هویت زنانه و زنانگی خود را به چالش می‌کشند (Park 2005).

گیلسپ[32] (1999) معتقد است که تجربه و میل مادرشدن برای تمامی زنان مطلوب نیست. عدم‌تمایل به مادر شدن به سادگی منجر به کشش به سمت بی‌فرزندی می‌شود، بنابراین برخی از زنان هیچ میل طبیعی، ذاتی یا غریزی برای مادر شدن ندارند. بااین‌حال رد مادری و انتخاب بی‌فرزندی به معنای رد زنانگی و هویت زنانه نمی‌باشد. برعکس، بی‌فرزندی یک جزء اصلی برای هویت زنانه برخی از زنان می‌باشد و زن بودن را مشروط به مادربودن نمی‌دانند. علاوه بر این، آن‌ها به‌طور کامل گفتمان‌های فرهنگی را که فرض می‌کنند مادر شدن نقطه‌ی مرکزی در هویت زنانه می‌باشد و بی‌فرزندی نشانه‌ای از "زنانگی شکست خورده[33]" است را رد می‌کنند. الکساندر و همکاران (1992) با بررسی پشیمانی زنان بی‌فرزند از بچه‌دار نشدن به این نکته اشاره دارند که احساس پشیمانی بایستی درون بافت فرهنگی جامعه، مورد بررسی قرار گیرد.

 لتربی (2014) نشان داد که تجارب بی‌فرزندی توسط طیفی از عوامل، از جمله هنجارها و انتظارات اجتماعی، ترجیحات و ارزش‌های فردی و شرایط شخصی شکل می‌گیرد. افراد بدون فرزند در مقایسه با افراد دارای فرزند ممکن است روابط صمیمانه‌تری با نزدیکان خود داشته باشند (Koropeckyj-Cox et al. 2007; Nomaguchi & Milkie 2022). زنان در هند از عواقب بی‌فرزندی ناشی از ناباروری رنج زیادی می‌برند زیرا فرزندان منبع اصلی اعتبار و امنیت زنان در خانه شوهر به حساب می‌آیند. یونیسا (1999) در پژوهشی در میان زنان هندی نشان داد که زنان بی‌فرزند با خطر طلاق و یا ازدواج مجدد همسران‌شان روبرو هستند. دو سوم از زنان مورد مطالعه‌ی وی در معرض خشونت همسر قرار داشتند که 13 درصد آن‌ها به‌دلیل بی‌فرزندی بوده است. مطالعه‌ی شاپیرو (2014) نیز نشان داد که زوج‌های بدون فرزند اغلب با اَنگ و فشارهای اجتماعی برای بچه‌دار شدن روبرو هستند هرچند این افراد بیان کرده‌اند که با یکدیگر ارتباط بیشتری داشته و از آزادی بیشتری نیز برخوردارند.

رابطه بین رضایت زناشویی و بی‌فرزندی نیز تا حدی پیچیده به نظر می‌رسد. بارتلت[34] (1995) در مطالعه خود دریافت که نرخ طلاق برای زوج‌های بدون فرزند در حد متوسط بود. وی همچنین دریافت که رضایت زناشویی در میان زوج‌های بی‌فرزند بیشتر می‌باشد.

پیامدهای اقتصادی نیز در مورد بی‌فرزندی مورد توجه قرار گرفته است. مطالعات نشان داده‌اند که بی‌فرزندی با سطوح بالاتر رفاه اقتصادی مرتبط است، زیرا افراد بدون فرزند به لحاظ داشتن درآمد کافی برای مصرف با مشکلات کمتری روبرو هستند و کمتر از والدین دارای فرزند دچار فشار مالی می‌شوند (Nomaguchi & Milkie 2020). با این حال، بی‌فرزندی ممکن است پیامدهای اقتصادی منفی نیز داشته باشد، زیرا افراد بدون فرزند احتمالاً در سنین سالمندی، منابع حمایتی کمتری خواهند داشت (Greil et al. 2010).

در نهایت، مطالعات نشان می‌دهد که بی‌فرزندی با پیامدهای سلامتی مثبت و منفی همراه است. از یک طرف، افراد بدون فرزند سطوح پایین‌تری از استرس و سطح بالاتری از سلامت جسمانی را گزارش کرده‌اند (Nomaguchi & Milkie 2020). از سوی دیگر، بی‌فرزندی با سطوح بالاتری از اختلال در سلامتی و مرگ‌ومیر، به ویژه برای زنان، مرتبط است (Greil et al. 2010; Agerbo et al. 2013). مطالعات در آمریکا همچنین نشان داده است که بیشترین نگرانی از بی‌فرزندی در میان زنانی وجود دارد که با موانع زیست‌پزشکی روبرو هستند (McQuillan et al. 2012).

به‌طور کلی، مرور پیامدهای بی‌فرزندی نشان داد که این پیامدها بسیار متنوع هستند و به عواملی مانند ویژگی‌های فردی همچون جنس، وضع زناشویی، سطح تحصیلات و همچنین دلایل بی‌فرزندی فرد بستگی دارد. از این رو، تحقیقات آینده برای درک بهتر پیامدهای بی‌فرزندی بایستی به بررسی این روابط پیچیده توجه کنند و افراد و خانواده‌ها را از پیامدهایی که بی‌فرزندی می‌تواند به همراه داشته باشد، آگاه سازند.

جدول 3. خلاصه‌ای از مهم‌ترین پیامدهای (مثبت و منفی) بی‌فرزندی براساس مطالعات مرور شده

سال انتشار

نویسندگان

پیامد در سطح

پیامدها

2011

میلز

کلان

کاهش میزان رشد جمعیت و سالخوردگی جمعیت

2015

گراندی و رید

تغییر در ساختارهای سنتی خانواده، الگوهای خویشاوندی و کاهش روابط بین نسلی

1996

مک‌مولن و مارشال

خُرد (روانشناختی)

استرس کمتر

2004

چو و چی

افزایش افسردگی و تنهایی در میان افراد سالمند

2005

پارک

رضایت بالاتر سالمندان از زندگی

2014

برینگتون و پاتارو

میزان بالاتر رضایت از زندگی در بین افراد بی‌فرزند

2016

هالند و همکاران

افزایش سطوح افسردگی و اضطراب، به‌ویژه برای زنان

2017

کواشی و آنراده

احتمال افسردگی متوسط و شدید برای سالمندان بی‌فرزند

1995

بارتلت

خُرد (اجتماعی)

رضایت زناشویی بالاتر و احتمال طلاق متوسط در میان زوج‌های بی‌فرزند

1999

یونیسا

خطر طلاق و یا ازدواج مجدد همسر

2002

فان‌بالن و اینهورن

عدم‌حمایت همسران در نیجریه در مقایسه با زنان بی‌فرزند تایلندی

2002

لتربای

افراد بی‌فرزند، خودخواه، فردگرا، بی‌مسئولیت، مادی‌گرا و نابالغ درنظر گرفته می‌شوند.

2007

کوروچکی-کاکس و همکاران

افراد بدون فرزند روابط نزدیک‌تری با دوستان، خواهران و برادران و والدین خود دارند.

2008

کمِکس

قرار گرفتن در معرض قضاوت نادرست، انگ زدن و داشتن دید منفی‌تری نسبت به زنان بی‌فرزند

2009

باستن

به چالش کشیده شدن هویت زنانگی و مادرشدن

2014

ایبوسمی و مودج

داشتن دید منفی نسبت به بی‌فرزندی داوطلبانه، قابل قبول نبودن بی‌فرزندی ارادی و تمسخر، شکاکی و مخالفت با این افراد.

2020

نوماگوچی و میکی

داشتن روابط نزدیک و صمیمی‌تر با خویشاوندان نزدیک

2010

گریل و همکاران

خُرد (اقتصادی)

داشتن منابع حمایتی کمتر در سنین سالمندی

2020

نوماگوچی و میکی

سطوح بالاتر رفاه اقتصادی و فشار مالی کمتر

2005

آگربو و همکاران

خُرد (سلامت)

سطوح بالاتری از اختلال در سلامتی و مرگ‌ومیر، به‌ویژه برای زنان

2020

نوماگوچی و میکی

سطوح پایین‌تر استرس و سطح بالاتری از سلامت جسمانی

 

4) مطالعات بی‌فرزندی در ایران

علیرغم مطالعات متعددی که در خصوص بی‌فرزندی در مناطق توسعه‌یافته انجام شده است، در ایران این مطالعات از فراوانی اندکی برخوردار است. این در حالی است که موضوع کاهش باروری و الگوهای فرزندآوری توجهات ویژه‌ای را در بین محققان به خود جلب کرده است. این امر البته می‌تواند ریشه در فرهنگ جامعه ایرانی داشته باشد که در آن داشتن فرزند هنوز از جایگاه اجتماعی بالایی برخوردار است و آمارهای بی‌فرزندی هنوز به حدی نرسیده است که تبدیل به مسئله شده باشد. هرچند روند بی‌فرزندی در کشور رو به افزایش است.

آمارهای دقیقی از میزان بی‌فرزندی در ایران وجود ندارد و بسیاری از آمارهای موجود مربوط به مطالعاتی است که با هدف دیگری انجام گرفته و در آن گزارشی از بی‌فرزندی نیز ارائه شده است. رازقی نصرآباد و همکاران (2013) نشان دادند که میزان بی‌فرزندی زنان 39-15 ساله طی دوره 2003-1991 از 8/1 به 5/2 درصد رسیده است. برآوردهای آن‌ها نشان می‌دهد که در همین دوره، میزان بی‌فرزندی طول عمر (زنان 49-45 ساله) از 8/3 درصد به 2/2 درصد کاهش یافته بود. همچنین آن‌ها با داده‌های پیمایش جمعیت و سلامت سال 2000 نشان دادند که بی‌فرزندی ارادی و غیرارادی به ترتیب 5/8 و 2 درصد بود. فروتن و بیژنی (1400) میزان بی‌فرزندی در میان افراد ازدواج‌کرده 25-24 ساله مناطق شهری و روستایی ایران را 2/12 درصد بیان کرده‌اند اما بیان می‌کنندکه تنها 1 درصد این افراد تمایل دارند تا بی‌فرزند باقی بمانند. بگی (1400) نیز در تحلیل داده‌های پیمایش ملی ازدواج تمایل به بی‌فرزندی در بین زوج‌های تازه ازدواج‌کرده را تنها 1/2 درصد برآورد کرده است. در همین راستا، محمودیانی (1399) براساس داده‌های سرشماری 1395 و مطالعه زنان 49-15 ساله، میزان بی‌فرزندی طول عمر را 4/4 درصد برآورد کرده است.

حمیدی‌فر (1394) درصد افراد بی‌فرزند ارادی در بین افراد 49-25 ساله در شهر رشت را 8/35 و سهم افراد بی‌فرزند غیرارادی را 8/6 درصد برآورد کرد. معینی‌فر (1394) براساس داده‌های پیمایش سلامت و جمعیت 1389 میزان بی‌فرزندی خودخواسته را 12، بی‌فرزندی موقت را 8/9 درصد و بی‌فرزندی دایمی را 7/1 درصد برآورد کرد. مهربان (1400) با استفاده از داده‌های سرشماری 1385 و 1395 نشان داد که استان‌ سمنان با 5/9 و کهکیلویه و بویراحمد با 5/8 درصد بالاترین میزان بی‌فرزندی را داشتند.

بررسی دلایل بی‌فرزندی یا تمایل به آن نیز از دیگر موضوعات مورد علاقه محققان ایرانی بوده است. بگی و همکاران (1400) براساس داده‌های پیمایش ملی خانواده در سال 1397 نشان دادند که 30 درصد افراد بدون فرزند، تمایلی به داشتن فرزند نداشتند. آن‌ها مهم‌ترین علل عدم‌تمایل به فرزندآوری را در چهار دستۀ مشکلات و نگرانی‌های مرتبط با فرزندان و آیندۀ آن‌ها، شرایط کاری و هزینه فرصت، روابط بین همسران، و مشکلات سلامتی و جسمانی افراد طبقه‌بندی کردند. بگی (1400) نشان داد که هزینه‌های اقتصادی فرزندان و عدم‌علاقه به فرزند مهم‌ترین دلایلی بود که افراد برای تمایل به بی‌فرزندی عنوان کرده بودند. محمودیانی و رفیعی (1401) و رفیعی (1401) به این نتیجه رسیدند که عواملی همچون افزایش سن و تحصیلات بالاتر احتمال بی‌فرزندی را افزایش می‌دهد. در سطح کلان اما شهرنشینی، افزایش مشارکت اقتصادی و کاهش نرخ بیکاری احتمال بروز آن را کاهش می‌دهد.

علل و تمایل به بی‌فرزندی در مطالعات کیفی نیز مورد توجه بوده است. حمیدی‌فر و همکاران (1396) پنج علت اصلی بی‌فرزندی ارادی را مسئولیت‌های بالای پدر و مادری، محدودیت‌های اجتماعی فرزند برای والدین، محدودیت‌های زناشویی فرزند برای والدین، هزینه‌های بالای داشتن فرزند و مخاطره‌های بارداری برای زنان عنوان کرده‌اند. خلج آبادی فراهانی و کیانی علی‌آبادی (1397) در مصاحبه با 18 زن متاهل تهرانی نشان دادند که زنان متاهل بی‌فرزند علیرغم ارزش ذاتی که برای فرزند قائل هستند، اما براساس عقلانیت خود در مورد کیفیت رابطه زناشویی خود تصمیم به فرزندآوری خواهند گرفت. احمدی و همکاران (1397، 2019) نیز در مطالعه‌ای کیفی در میان 33 زوج تهرانی، مهم‌ترین دلایل بی‌فرزندی داوطلبانه را جامعه مخاطره‌آمیز و تجربه‌های ناگوار و شرایط زمینه‌ای و مداخله‌گر همچون آسیب‌های اجتماعی، حضور اجتماعی زنان، سن ازدواج، منابع طبیعی، حمایت اجتماعی، تجارب بد دوران کودکی، تجارب منفی فرزندداران و پوچ‌انگاری زندگی بیان کرده‌اند. سرداری (1398) نیز در مطالعه زوجین بی‌فرزند در 6 شهر ایران معتقد است افراد براساس تجربیات محیط سیاسی و اجتماعی موجود اقدام به بی‌فرزندی ارادی گرفته‌اند.

بی‌فرزندی غیرارادی نیز مورد مطالعه قرار گرفته است. دیرکوند مقدم و همکاران (1395) میزان ناباروری در ایران را 19-11 درصد بیان کرده‌اند که بر این اساس در گروه سنی 40-20 سال، حدود 7/1 میلیون زوج نابارور وجود دارد. همچنین براساس گزارش وزارت بهداشت (1398) سالانه 88 هزار زوج به این رقم افزوده می‌شود.

پیامدهایی که این نوع از بی‌فرزندی دارد بسیار بیشتر از پیامدهای آن برای افراد بی‌فرزند ارادی است. افشانی و همکاران (1401) با مصاحبه با 21 زن نابارور در شهر یزد نشان دادند که این زنان از منظر روانشناختی و رابطه زن‌وشوهری بسیار آشفته هستند. یکی از مهم‌ترین این دلایل وجود نگرانی از ازدواج مجدد همسر است. عباسی‌شوازی و همکاران (1384) با بیان اینکه جامعه، ناباروری را یک مشکل زنانه می‌شناسد، معتقدند که زنان در مقایسه با مردان با مسائل و مشکلات خانوادگی و اجتماعی بیشتری روبرو هستند. خداکرمی و همکاران (1388) نیز به تأثیر ناباروری بر روابط عاطفی و جنسی زوج‌ها اشاره دارند. عباسی مولید و همکاران (1388) نیز آسیب‌های فردی را به‌عنوان مهم‌ترین پیامدهای ناباروری مشخص کرده‌اند. در مطالعه‌ای متفاوت شاهنوشی و همکاران (1389) با مطالعه 403 زن همسردار نشان می‌دهند که زنان نابارور که فرزندی ندارند با هیچ یک از مشکلاتی که انتظار می‎رود (مثل سرزنش دیگران و اختلاف زناشویی و ...) روبرو نبودند هرچند برخی از اطرافیان، آن‌ها را به طلاق و پذیرش فرزندخواندگی تشویق کرده‌ بودند. باقری و سعادتی (1395) زمان مطلوب بی‌فرزندی در بین جوانان را با سن آنها مرتبط دانسته و بیان کردند که ترس از نابارور شدن سبب می‌شود با افزایش سن، زمان مطلوب بی‌فرزندی نیز کاهش یابد.

 

جدول 4. خلاصه‌ای از نتایج مطالعات انجام شده در ایران

سال انتشار

نویسندگان

برونداد مطالعه

نتایج

1394

حمیدی‌فر

شیوع بی‌فرزندی

درصد افراد بی‌فرزند ارادی 8/35 و سهم افراد بی‌فرزند غیرارادی 8/6 درصد است.

1394

معینی‌فر

نسبت بی‌فرزندی ارادی 12، بی‌فرزندی موقت 8/9 و بی‌فرزندی دایمی 7/1 درصد است.

2013

رازقی نصرآباد و همکاران

در فاصله 2003-1991 نسبت بی‌فرزندی از 8/1 به 5/2 درصد و بی‌فرزندی طول عمر از 8/3 به 2/2 درصد رسیده بود. همچنین بی‌فرزندی ارادی و غیرارادی در سال 2000 به ترتیب 5/8 و 2 درصد بود.

1399

محمودیانی

بی‌فرزندی طول عمر 4/4 درصد بود.

1400

فروتن و بیژنی

بی‌فرزندی 2/12 درصد است اما تنها 1 درصد این افراد تمایل دارند تا بی‌فرزند باقی بمانند.

1400

بگی

تمایل به بی‌فرزندی تنها 1/2 درصد است.

1400

مهربان

استان سمنان با 5/9 و کهکیلویه و بویراحمد با 5/8 درصد بالاترین میزان بی‌فرزندی را داشتند.

1396

حمیدی‌فر و همکاران

دلایل بی‌فرزندی (مطالعه کیفی)

مسئولیت‌های بالای پدر و مادری، محدودیت‌های اجتماعی فرزند برای والدین، محدودیت‌های زناشویی فرزند برای والدین، هزینه‌های بالای داشتن فرزند و مخاطره‌های بارداری برای زنان

1397 و 2019

احمدی و همکاران

جامعه مخاطره‌آمیز و تجربه‌های ناگوار و شرایط زمینه‌ای و مداخله‌گر مثل آسیب‌های اجتماعی، حضور اجتماعی زنان، سن ازدواج، منابع طبیعی، تجارب بد دوران کودکی، تجارب منفی فرزندداران و پوچ‌انگاری زندگی

1398

سرداری

تجربیات محیط سیاسی و اجتماعی

1400

بگی و همکاران

دلایل بی‌فرزندی (مطالعه کمّی)

مشکلات و نگرانی‌های مرتبط با فرزندان و آیندۀ آن‌ها، شرایط کاری و هزینه فرصت، روابط بین همسران، و مشکلات سلامتی و جسمانی افراد

1400

بگی

هزینه‌های اقتصادی فرزندان و عدم‌علاقه به فرزند

1401

رفیعی

شهرنشینی، افزایش مشارکت اقتصادی و بیکاری

1401

محمودیانی و رفیعی

افزایش سن، تحصیلات بالاتر

1384

عباسی‌شوازی و همکاران

پیامدهای بی‌فرزندی (غیرارادی)

زنان در مقایسه با مردان با مسائل و مشکلات خانوادگی و اجتماعی بیشتری روبرو هستند.

1388

عباسی مولید و همکاران

آسیب‌های فردی مهم‌ترین پیامدهای ناباروری هستند.

1389

شاهنوشی و همکاران

زنان نابارور که فرزندی ندارند با هیچ یک از مشکلاتی که انتظار می‎رود (مثل سرزنش دیگران و اختلاف زناشویی و ...) روبرو نبودند هرچند برخی از اطرافیان، آن‌ها را به طلاق و پذیرش فرزندخواندگی تشویق کرده‌ بودند.

1395

باقری و سعادتی

زمان مطلوب بی‌فرزندی با سن افراد مرتبط است و ترس از نابارور شدن سبب می‌شود با افزایش سن، زمان مطلوب بی‌فرزندی نیز کاهش یابد.

1401

افشانی و همکاران

این زنان از منظر روانشناختی و رابطه زن‌وشوهری بسیار آشفته هستند. یکی از مهم‌ترین این دلایل وجود نگرانی از ازدواج مجدد همسر است.

 

نتیجه‌گیری

نوشتار حاضر به بررسی و مرور مطالعات صورت گرفته در مورد بی‌فرزندی در بازه زمانی 1970 تا 2022 پرداخته است. در این مطالعه،  طیف وسیعی از مجلات دانشگاهی مورد بررسی قرار گرفت تا درک جامعی از وضعیت فعلی تحقیقات در مورد بی‌فرزندی به دست آید. مرور مطالعات نشان می‌دهد که بی‌فرزندی موضوعی است که در رشته‌های مختلف دانشگاهی مورد توجه بوده است و محققان از روش‌های تحقیقاتی و چارچوب‌های نظری مختلفی برای مطالعه این پدیده پیچیده استفاده کرده‌اند. همچنین بدیهی است که مطالعات بی‌فرزندی در زمینه‌های فرهنگی متنوع و با تمرکز بر موضوعات مختلف از جمله دلایل تصمیم به بی‌فرزندی، عوامل اجتماعی و فرهنگی که این تصمیم را شکل می‌دهند، پیامدهایی که بی‌فرزندی برای افراد به همراه دارد، انجام می‌شود. طیف وسیعی از مجلات معتبر گنجانده شده در این بررسی، ماهیت بین‌رشته‌ای مطالعه بی‌فرزندی را نشان می‌دهد و نیاز به همکاری در زمینه‌های مختلف را برجسته می‌سازد.

چنانچه به صورت انتقادی به بحث در مورد بی‌فرزندی بپردازیم مشاهده می‌کنیم که مواجهه با بی‌فرزندی هم درون کشورها و هم به صورت جهانی به شیوه‌ای متفاوت صورت گرفته است. پدیده بی‌فرزندی در میان کشورهای توسعه‌یافته و درحال‌توسعه تفاوت زیادی دارد. برای مثال اگرچه پیامدهای اقتصادی اجتماعی بی‌فرزندی در کشورهای غربی محدود شده، ولی پذیرش اجتماعی گسترده‌ی بی‌فرزندی داوطلبانه در این کشورها سبب شده است تا تجربه‌ی بی‌فرزندی اجباری همچنان مغفول بماند.

در همه‌ی جوامع برخی گروه‌های زنان به داشتن فرزند تشویق می‌شوند حال آنکه برخی دیگر از این امر منع می‌شوند. به‌عنوان مثال، برنامه‌های تنظیم خانواده در مناطق درحال‌توسعه مورد حمایت قرار می‌گیرند، بااین‌حال بی‌فرزندی چه در شکل داوطلبانه و چه اجباری مورد غفلت واقع‌شده است. به‌طور مشابهی، در کشورهای صنعتی، باروری زنان سفیدپوست یا زنان با درآمد و تحصیلات بالاتر مورد تشویق قرار می‌گیرد درحالی‌که باروری زنان رنگین‌پوست کنترل می‌شود. به‌عنوان مثال، کینگ و میر (1997) در بررسی پوشش استفاده از وسایل پیشگیری از بارداری و درمان ناباروری در آمریکا متوجه شدند که زنان فقیر دسترسی گسترده‌ای به روش‌های پیشگیری از بارداری دارند اما دسترسی آنان به درمان ناباروری بسیار اندک است، درحالی‌که زنان طبقه متوسط و کارگر تحت پوشش گسترده‌ای از درمان ناباروری و پوشش اندکی از روش‌های پیشگیری قرار دارند (Abma & Martinez 2006).

درنهایت و با مطالعه‌ و مرور مطالعات صورت گرفته در این نوشتار، این مطالعات را می‌توان به سه دسته‌ی مشخص تقسیم کرد:

1) مطالعاتی که در پی بررسی شیوع بی‌فرزندی و ویژگی‌های افراد بی‌فرزند هستند.

2) مطالعاتی که سعی در تعریف علل و تعیین‌کننده‌های این پدیده داشته‌اند.

3) مطالعاتی که عواقب اجتماعی، اقتصادی و فردی بی‌فرزندی را شناسایی می‌کنند. به‌طورکلی چندین گروه از افراد وجود دارند که ممکن است بدون فرزند بمانند:

  • کسانی که شغل و حرفه‌ی خود را در اولویت قرار می‌دهند: بسیاری از زوج‌ها در دنیای امروز اهداف و آرزوهای شغلی خود را بر داشتن فرزند اولویت می‌دهند. این امر می‌تواند به این دلیل باشد که آن‌ها می‌خواهند روی پیدا کردن شغل یا دنبال کردن سایر علایق شخصی خود تمرکز کنند.
  • افرادی که به آزادی و استقلال فردی خود اهمیّت بیشتری می‌دهند: برخی افراد به سادگی آزادی و استقلال ناشی از نداشتن فرزند را ترجیح می‌دهند. آن‌ها ممکن است از توانایی سفر کردن، دنبال کردن سرگرمی‌ها یا شرکت در فعالیت‌های دیگر بدون مسئولیت‌های ناشی از تربیت فرزندان لذت ببرند.
  • کسانی که در مورد افزایش جمعیت و پایداری محیط‌زیست نگرانی دارند: این افراد ممکن است به‌دلیل نگرانی در مورد تأثیر افزایش جمعیت بر محیط‌زیست و آینده کره زمین، بی‌فرزند بمانند. لاکوود[35] و همکاران (2022) و ناکِرود[36] (2023) خاطرنشان می‌کنند که بی‌فرزندی در بین مردم کشورهای توسعه‌یافته شایع‌تر است، جایی که نگرانی‌های زیست‌محیطی در بین مردم بیشتر به چشم می‌خورد.
  • افرادی که با ناباروری یا سایر مسائل مربوط به بهداشت باروری روبرو هستند: ناباروری یا سایر مسائل مربوط به بهداشت باروری ممکن است بچه‌دار شدن را برای برخی از افراد دشوار یا غیرممکن سازد.

توجه به این نکته نیز ضروری است که همه افرادی که بدون فرزند باقی می‌مانند این کار را با انتخاب خود انجام نمی‌دهند. برخی افراد ممکن است به‌دلایل اقتصادی یا مالی دچار بی‌فرزندی غیرارادی شوند، درحالی‌که برخی دیگر ممکن است به فناوری‌های کمک‌باروری دسترسی نداشته باشند. بی‌فرزندی در کشورهای درحال توسعه اغلب به‌دلیل عواملی مانند ناباروری، عدم‌دسترسی به فناوری‌های باروری یا موانع فرهنگی و اجتماعی برای فرزندآوری غیرارادی است. بنابراین، تلاش برای افزایش دسترسی به خدمات تنظیم خانواده و بهداشت باروری و نیز توجه به هنجارهای فرهنگی و اجتماعی ممکن است در کاهش شیوع بی‌فرزندی غیرارادی در کشورهای در حال توسعه مؤثر باشد.

همان‌گونه که اشاره شد مطالعات متنوع و خوبی در حوزه‌های مختلف بی‌فرزندی انجام‌شده است. بااین‌حال هنوز زمینه‌هایی نیز وجود دارد که نیازمند مطالعه و تحقیق بیشتر باشند. برای مثال مطالعات در این زمینه به شدت مردان را نادیده گرفته‌اند. در بررسی انجام شده، تنها یک مطالعه مردان را به‌طور اخص در بررسی‌های خود لحاظ کرده بود. لذا تحقیقات آینده در مورد بی‌فرزندی بایستی با حضور هر دو جنس اجرا شوند. همچنین تحقیقات بیشتری لازم است تا گذار تصمیم از بی‌فرزندی به والدین‌شدن و بی‌فرزندی موقت و عواملی که بر این تصمیم تأثیرگذار هستند را بررسی کند. در نهایت، پژوهش‌های آینده بایستی اثر انتخاب بی‌فرزندی را بر زندگی افراد در دوران سالمندی، خانواده‌ها و جوامع بررسی کنند نه اینکه به‌طور انحصاری بر پیامدهای آن برای زنان متمرکز شوند. ضمن اینکه انجام مطالعات کیفی برای مشخص شدن توجیهات افرادِ بدون فرزند می‌تواند ابعاد پنهان اتخاذ چنین تصمیماتی را بهتر مشخص سازد.

 

[1]. childlessness

[2]. voluntary

[3]. involuntary

[4]. childfree

[5]. childless by choice

[6]. Allen & Willes

[7]. Houseknecht

[8]. Sobotka

[9]. Poston & Trent

[10]. Martinique

[11]. Jiang

[12]. De Jong & Sell

[13]. Xu

[14]. Jacobson & Heaton

[15]. Morgan

[16]. Survey of Income and Program Participation

[17]. Abma & Martinez

[18]. Hollander

[19]. Rybinska

[20]. Unisa

[21]. Tanturri & Mencarini

[22]. Cox & Pendell

[23]. Ritchey & Stokes

[24]. Merz & Liefbroer

[25]. Murray & Lagger

[26]. Lundquist

[27]. González and Guerrero

[28]. Basten

[29]. Calleja

[30]. Wang

[31]. Miall

[32]. Gillespie

[33]. Failed femininity

[34]. Bartlett

[35]. Lockwood

[36]. Nakkerud

References

Abbasi Molid, H., Qumrani, A., & Fatihizadeh, M. (2009). Pathology of life of infertile Iranian couples, Quarterly Journal of Medicine and Spiritual Cultivation, 72-73, 8-20. [Persian], https://www.tebvatazkiye.ir/article_52390.html
Abbasi-Shavazi, M.J., Asgari Khaneghah, A., & Razeghi Nasrabad, H. B. (2005). Women and Infertility Experience: A Case Study in Tehran. Woman in Development & Politics, 1(8), 3-36. [Persian], https://jwdp.ut.ac.ir/article_19200.html
Abbasi-Shavazi, M.J., McDonald, P. & Hosseini-Chavoshi, M. (2009). The Fertility Transition in Iran: Revolution and Reproduction. Springer.
Abma, J.C., & Martinez, G. M. (2006). Childlessness among older women in the United States: Trends and profiles. Journal of Marriage and Family, 68(4), 1045-1056. https://doi.org/10.1111/j.1741-3737.2006.00312.x
Afshani, S.A., Abooei, A., & Ruhani, A. (2022). Lived Experience of Infertile Women of Their Infertility Issue. Woman in Development and Politics, 20(1), 1-21. [Persian], https://www.doi.org/10.22059/jwdp.2021.327319.1008049
Agerbo, E., Mortensen, P. B., & Munk-Olsen, T. (2013). Childlessness, parental mortality and psychiatric illness: a natural experiment based on in vitro fertility treatment and adoption. Journal of Epidemiology and Community Health, 67(4), 374-6. https://www.doi.org/10.1136/jech-2012-201387
Ahmadi, S. E. (2018). Exploring the Process of Childlessness Decision-making in Voluntary Childless Families, Doctoral thesis in Health and Social Welfare, Tehran, University of Social Welfare and Rehabilitation Sciences. [Persian], https://lib.uswr.ac.ir/site/catalogue/70640  
Ahmadi, S.E., Rafiey, H., Sajjadi, H., & Nosratinejad, F. (2019). Explanatory model of voluntary childlessness among Iranian couples in Tehran: A grounded theory approach. Iranian Journal of Medical Sciences, 44(6), 449. https://doi.org/10.30476/ijms.2019.44964
Alexander, B. B., Rubinstein, R. L., Goodman, M., & Luborsky, M. (1992). A path not taken: A cultural analysis of regrets and childlessness in the lives of older women. The Gerontologist, 32(5), 618-626. https://www.doi.org/10.1093/geront/32.5.618
Allen, R. E., & Wiles, J. L. (2013). How Older People Position Their Late‐Life Childlessness: A Qualitative Study. Journal of Marriage and Family, 75(1), 206-220. https://doi.org/10.1111/j.1741-3737.2012.01019.x
Baber, K. M., & Dreyer, A. S. (1986). Gender-role orientations in older child-free and expectant couples. Sex Roles, 14(9-10), 501-512.  https://doi.org/10.1007/BF00287450
Bachu, A. (1999). Is childlessness among American women on the rise? Suitland: Population Division, US Bureau of the Census. https://www.census.gov/library/working-papers/1999/demo/POP-twps0037.html
Bagheri, A., & Saadati, M. (2016). Desired childless survival interval analysis of pre-marriage youths: log-normal parametric model, Pajoohande, 21(4), 199-209. [Persian], http://pajoohande.sbmu.ac.ir/article-1-2249-fa.html
Bagi, M. (2022). Childlessness and one-child intentions among recently married couples in Iran. Payesh, 21(1), 69-79. [Persian], https://www.doi.org/10.52547/payesh.21.1.69
Bagi, M., Sadeghi, R., & Hatami, A. (2022). Fertility intentions in Iran: Determinants and limitations. Strategic Studies of Culture, 1(4), 59-80. [Persian], https://www.doi.org/10.22083/scsj.2022.149113
Bartlett, J. (1995). Will you be mother? Women who choose to say no. New York University Press.
Berrington, A., & Pattaro, S. (2014). Educational differences in fertility desires, intentions and behaviour: A life course perspective. Advances in Life Course Research, 21, 10-27. https://doi.org/10.1016/j.alcr.2013.12.003
Bloom, D. E., & Pebley, A. R. (1982). Voluntary childlessness: A review of the evidence and implications. Population Research and Policy Review, 1, 203-224.  https://doi.org/10.1007/BF00140093
Callan, V. J. (1986). Single women, voluntary childlessness and perceptions about life and marriage. Journal of Biosocial Science, 18(04), 479-487. https://doi.org/10.1017/s0021932000016497
Calleja, M. (2012). Childlessness and voluntary childlessness in Europe. European Journal of Population, 28(4), 383-402.  https://doi.org/10.1007/978-3-319-44667-7_2
Chou, K. L., & Chi, I. (2004). Childlessness and psychological well‐being in Chinese older adults. International Journal of Geriatric Psychiatry, 19(5), 449-457. https://doi.org/10.1002/gps.1111  
Cox, T., & Pendell, G. (2007). The gender gap in attitudes about childlessness in the United States. Journal of Marriage and Family, 69(4), 899-915.  https://doi.org/10.1111/j.1741-3737.2007.00420.x
Cwikel, J., Gramotnev, H., & Lee, C. (2006). Never-married childless women in Australia: Health and social circumstances in older age. Social Science & Medicine, 62(8), 1991-2001. https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2005.09.006
De Jong, G. F., & Sell, R. R. (1978). Changes in childlessness for all women in the United States: A reply to Spencer. Population Studies, 32(1), 196-198. https://doi.org/10.1080/00324728.1978.10412802
DeOllos, I. Y., & Kapinus, C. A. (2002). Aging childless individuals and couples: Suggestions for new directions in research. Sociological Inquiry, 72(1), 72-80. https://doi.org/10.1111/1475-682X.00006
Deputy of Medicine, Ministry of Health and Medical Education (2019). The guideline of financial support program for Infertile couple, management and development of infertility treatment services. [Persian]. https://www.kums.ac.ir/kums_content/media/image/2019/11/129689_orig.pdf 
Direkvand Moghadam, A., Delpisheh, A., & Sayehmiri, K. (2013). The Prevalence of Infertility in Iran, A Systematic Review. The Iranian Journal of Obstetrics, Gynecology and Infertility, 16(81), 1-7. [Persian], https://doi.org/10.22038/ijogi.2014.2231
Foroutan, Y., & Bijani, H. (2021). Childlessness in Iran: Findings and Solutions. Journal of Population Association of Iran, 16(32), 177-203. [Persian], https://doi.org/10.22034/jpai.2022.535805.1192
Gillespie, R. (1999). Voluntary childlessness in the United Kingdom. Reproductive Health Matters, 7(13), 43-53.  https://doi.org/10.1016/s0968-8080(99)90111-8
González, M. J., & Jurado-Guerrero, T. (2006). Remaining childless in affluent economies: a comparison of France, West Germany, Italy and Spain, 1994–2001. European Journal of Population, 22(4), 317-352. https://doi.org/10.1007/s10680-006-9000-y
Gouni, O., Jarašiūnaitė-Fedosejeva, G., Kömürcü Akik, B., Holopainen, A., Calleja-Agius, J. (2022). Childlessness: Concept Analysis. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(3), 1464. https://doi.org/10.3390/ijerph19031464
Greil, A. L., Slauson-Blevins, K., & McQuillan, J. (2010). The experience of infertility: A review of recent literature. Sociology of Health & Illness, 32(1), 140-162. https://doi.org/10.1111/j.1467-9566.2009.01213.x
Grundy, E., & Read, S. (2015). Pathways from fertility history to later life health: Results from analyses of the English Longitudinal Study of Ageing. Demographic Research, 32, 1071-1102. https://doi.org/10.4054/DemRes.2015.32.4
Hamidi Far, M. (2015). Identity challenges and the problem of childlessness: a case study in the city of Rasht, Master thesis, Faculty of Literature and Human Sciences, University of Gilan. [Persian]. https://ganj.irandoc.ac.ir//#/articles/b29f7e2452020e9e65e71866b2ffc5d  
Hamidifar, M., Kanani, M. A., & Abdollahi Chanzanaq, H. (2017). Voluntary childless' sight on childbearing: A study in Rasht. Sociological Cultural Studies, 8(3), 25-50. [Persian], https://socialstudy.ihcs.ac.ir/article_2896.html?lang=en
Hara, T. (2008). Increasing Childlessness in Germany and Japan: Toward a Childless Society? International Journal of Japanese Sociology, 17(1), 42-62. https://doi.org/10.1111/j.1475-6781.2008.00110.x
Heaton, T. B., Jacobson, C. K., & Fu, X. N. (1992). Religiosity of married couples and childlessness. Review of Religious Research, 33(3), 244-255. https://doi.org/10.2307/3511089
Hollander, D. (2007). Women who are fecund but do not wish to have children outnumber the involuntarily childless. Perspectives on Sexual and Reproductive Health, 39(2), 120-120. https://doi.org/10.1363/3912107
Houseknecht, S. K. (1982). Voluntary Childlessness toward a Theoretical Integration. Journal of Family Issues, 3(4), 459-471. https://doi.org/10.1177/019251382003004003
Houseknecht, S. K. (1987). Voluntary childlessness. In M. B. Sussman & S. K. Steinmetz (Eds.), Handbook of Marriage and the Family (pp. 369–395). Plenum Press. https://doi.org/10.1007/978-1-4615-7151-3_14
Ibisomi, L., & Mudege, N. N. (2014). Childlessness in Nigeria: perceptions and acceptability. Culture, Health & Sexuality, 16(1), 61-75. https://doi.org/10.1080/13691058.2013.839828
Jacobson, C. K., & Heaton, T. B. (1991). Voluntary childlessness among American men and women in the late 1980's. Social Biology, 38(1-2), 79-93. https://doi.org/10.1080/19485565.1991.9988773
Jiang Q, Zhang C, Zhuang Y, Jiang Y, Zhang X. (2023). Rising trend of childlessness in China: analysis of social and regional disparities with 2010 and 2020 census data. BMJ Open. 13(5), e070553. https://doi.org/10.1136/bmjopen-2022-070553
Keizer, R., Dykstra, P. A., & Jansen, M. D. (2008). Pathways into childlessness: Evidence of gendered life course dynamics. Journal of Biosocial Science, 40(06), 863-878. https://doi.org/10.1017/S0021932007002660
Kemkes, A. (2008). Is perceived childlessness a cue for stereotyping? Evolutionary aspects of a social phenomenon. Biodemography and Social Biology, 54(1), 33. https://doi.org/10.1080/19485565.2008.9989130
Khalajabadi Farahani, F., & Kiani Aliabadi, F. (2018). Rethinking the Meaning & Implications of Child in Life: A Qualitative Approach among Voluntary Childless Married Women in Tehran. Journal of Population Association of Iran, 13(25), 67-106. [Persian], https://dorl.net/dor/20.1001.1.1735000.1397.13.25.3.3 
Khodakarami N, Hashemi S, Seddigh S, Hamdiyeh M, Taheripanah R. (2010). Life Experience with Infertility; a Phenomenological Study. Journal of Reproductivity and Infertility, 10(4), 287-297. [Persian], https://www.jri.ir/article/397 
Koropeckyj-Cox, T., Pienta, A. M., & Brown, T. H. (2007). Women of the 1950s and the “normative” life course: The implications of childlessness, fertility timing, and marital status for psychological well-being in late midlife. International Journal of Aging & Human Development, 64(4), 299-330. https://doi.org/10.2190/8PTL-P745-58U1-3330
Larsen, U. (1996). Childlessness, subfertility, and infertility in Tanzania. Studies in Family Planning, 27(1), 18-28. https://doi.org/10.2307/2138074
Lockwood, B., Powdthavee, N., & Oswald, A. J. (2022). Are Environmental Concerns Deterring People from Having Children? IZA Discussion Papers, No. 15620, Institute of Labor Economics (IZA), Bonn, https://www.econstor.eu/bitstream/10419/267357/1/dp15620.pdf
Lundquist, J. H., Budig, M. J., & Curtis, A. (2009). Race and childlessness in America, 1988–2002. Journal of Marriage and Family, 71(3), 741-755. https://doi.org/10.1111/j.1741-3737.2009.00630.x
Mahmoudiani S. (2020). Lifetime Childlessness and Its Socioeconomic Correlates among the Married Women Living in Provinces with Very Low Fertility Rates in Iran. Payesh, 19(5), 541-548. [Persian], http://payeshjournal.ir/article-1-1457-en.html
Mahmoudiani, S, & Rafiei, S.R. (2022). The Impact of Demographic and Health Variables on the Likelihood of Permanent Childlessness among Iranian Women: A Two-Level Analysis. Razi Journal of Medical Sciences, 29(8), 36-45. [Persian], http://rjms.iums.ac.ir/article-1-7304-en.html
McMullin, J. A., & Marshall, V. W. (1996). Family, friends, stress, and well-being: Does childlessness make a difference? Canadian Journal on Aging, 15(3), 355-373.  https://doi.org/10.1017/S0714980800005821
McQuillan, J. (2004). When does religion influence fertility? Population and Development Review, 30(1), 25-56. https://doi.org/10.1111/j.1728-4457.2004.00002.x
McQuillan, J., Greil, A. L., Shreffler, K. M., Wonch‐Hill, P. A., Gentzler, K. C., & Hathcoat, J. D. (2012). Does the reason matter? Variations in childlessness concerns among US women. Journal of Marriage and Family, 74(5), 1166-1181. https://doi.org/10.1111/j.1741-3737.2012.01015.x
Mehraban, I. (2021). Demographic analysis of childlessness among married women aged 35 and over based on census results in 2015 and 2015, Master thesis, Faculty of Social Sciences, Allameh Tabatabai University. [Persian]. https://ganj.irandoc.ac.ir//#/articles/5f3b4e7503087b3678ef8daf3e0a69a5 
Merlo, R., & Rowland, D. T. (2000). The prevalence of childlessness in Australia. People and Place, 8(2), 21. https://doi.org/10.4225/03/590bd29970f19
Merz, E. M., & Liefbroer, A. C. (2012). The attitude toward voluntary childlessness in Europe: Cultural and institutional explanations. Journal of Marriage and Family, 74(3), 587-600. https://doi.org/10.1111/j.1741-3737.2012.00972.x
Miall, C. E. (1986). The stigma of involuntary childlessness. Social Problems, 33(4), 268-282. https://doi.org/10.2307/800719
Miettinen A., Rotkirch A., Szalma I., Donno A., Tanturri M.L. (2015). Increasing childlessness in Europe: Time trends and country differences. Families and Societies. Working Paper Series; 33: 1–46. http://www.familiesandsocieties.eu/wp-content/uploads/2015/03/WP33MiettinenEtAl2015.pdf
Mills, M. (2011). Introducing International Family Change and Continuity: The Challenges of a New Field. Springer.
Moinifar, M. (2014). Factors affecting childlessness and only child in Iran in 2009, Master thesis, Faculty of Social Sciences, University of Tehran. [Persian]. https://ganj.irandoc.ac.ir//#/articles/7321b46764942f6719efabf5b295bf94
Monga M, Alexandrescu B, Katz SE, Stein M, Ganiats T. (2004). Impact of infertility on quality of life, marital adjustment, and sexual function. Urology, 63(1), 126-30. https://doi.org/10.1016/j.urology.2003.09.015
Morgan, S. P. (1991). Late nineteenth-and early twentieth-century childlessness. American Journal of Sociology, 97(3), 779-807.  https://doi.org/10.1086/229820
Murray, J. E., & Lagger, B. A. (2001). Involuntary childlessness and voluntary fertility control during the fertility transition: Evidence from men who graduated from an American college. Population Studies, 55(1), 25-36.  https://doi.org/10.1080/00324720127676
Nahar, P., & Geest, S. (2014). How Women in Bangladesh Confront the Stigma of Childlessness: Agency, Resilience, and Resistance. Medical Anthropology Quarterly, 28(3), 381-398. https://doi.org/10.1111/maq.12094
Nakkerud, E. (2023). Choosing to live environmentally childfree: private-sphere environmentalism, environmental activism, or both? Current Psychology, 1-12. https://doi.org/10.1007/s12144-023-04295-9
Nomaguchi, K. M., & Milkie, M. A. (2020). Parenthood and well-being: A decade in review. Journal of Marriage and Family, 82(1), 198-223. https://doi.org/10.1111/jomf.12646
Noordhuizen, S., de Graaf, P., & Sieben, I. (2010). The Public Acceptance of Voluntary Childlessness in the Netherlands: from 20 to 90 per cent in 30 years. Social Indicators Research, 99(1), 163-181. https://doi.org/10.1007/s11205-010-9574-y
Park, K. (2002). Stigma management among the voluntarily childless. Sociological Perspectives, 45(1), 21-45. https://doi.org/10.1525/sop.2002.45.1.21
Park, K. (2005). Choosing Childlessness: Weber's Typology of Action and Motives of the Voluntarily Childless. Sociological Inquiry, 75(3), 372-402. https://doi.org/10.1111/j.1475-682X.2005.00127.x
Poston Jr, D. L., & Trent, K. (1982). International variability in childlessness: A descriptive and analytical study. Journal of Family Issues, 3(4), 473-491. https://doi.org/10.1177/019251382003004004
Quashie, N. &, Andrade, F. (2017). Childlessness and Depression Among Older Adults in Latin America and the Caribbean. Innovation in Aging, 1(1), 352. Https://doi.org/10.1093/geroni/igx004.1287
Rafiei, S.R. (2022). The study of relationship between household residential characteristics and childlessness in the provinces of Iran: using micro data from the 2015 census, Master thesis, Faculty of Economics, Management and Social Sciences, Shiraz University. [Persian]. https://ganj.irandoc.ac.ir//#/articles/a3908b0e19d967edd3147a910a667194
Raymo JM, Xu X, Kim B, Liang J, Ofstedal MB. (2022). Later-Life Living Arrangements of Americans With and Without Children: A Life Table Approach. The Journals of Gerontology. 77(1), 181-190. https://doi.org/10.1093/geronb/gbab133
Razeghi-Nasrabad, H.B., Abbasi-Shavazi, M.J., Hosseini-Chavoshi, M., & Karegar-Shoraki, M. R. (2013). Trend and patterns of childlessness in Iran. In: Proceedings of the XXVII International Population Conference of the IUSSP, Busan, Korea (pp. 26-31). https://iussp.org/sites/default/files/event_call_for_papers/Childlessness%20in%20Iran%20-%20draft.pdf
Ritchey, P. N., & Stokes, C. S. (1974). Correlates of childlessness and expectations to remain childless: US 1967. Social Forces, 52(3), 349-356. https://doi.org/10.1093/sf/52.3.349
Rybińska A, Morgan SP. (2019) Childless Expectations and Childlessness Over the Life Course. Social Forces, 97(4), 1571-1602. https://doi.org/10.1093/sf/soy098
Rybińska A. (2020). A Research Note on the Convergence of Childlessness Rates Between Women with Secondary and Tertiary Education in the United States. European Journal of Population, 36(5), 827-839. https://doi.org/10.1007/s10680-019-09550-z
Sardari, N. (2018). Recognizing the phenomenon of voluntary childlessness: Examining the lived experience of Iranian wives, Master thesis, Family Research Institute, Shahid Beheshti University. [Persian]. https://ganj.irandoc.ac.ir//#/articles/1359d66ed95baa00c75f418c228de9df
Shahnooshi, M., & Karimi, Z. (2011). Sociological impacts of infertility upon families in Isfahan province, Journal of Social Sciences, 4(11), 171-198. [Persian], http://magiran.com/p1634315
Shapiro, G., (2014). Voluntary childlessness: A critical review of the literature, Studies in the Maternal, 6(1), 1-15. https://doi.org/10.16995/sim.9
Sharifian, A., & Sadeghyan, R. (2012). The effect of social factors affecting treatment for infertile women. Social Sciences, 19(58), 234-269. [Persian],  https://doi.org/10.22054/qjss.2012.6880
Sobotka, T. (2021). World’s highest childlessness levels in East Asia. Population Societies, 595(11), 1-4. https://doi.org/10.3917/popsoc.595.0001
Sobotka, T., Skirbekk, V., & Philipov, D. (2011). Economic recession and fertility in the developed world. Population and Development Review, 37(S1), 267-306.  https://doi.org/10.1111/j.1728-4457.2011.00411.x
Tanturri, M. L., & Mencarini, L. (2008). Childless or childfree? Paths to voluntary childlessness in Italy. Population and Development Review, 34(1), 51-77.  https://doi.org/10.1111/j.1728-4457.2008.00205.x
Unisa, S. (1999). Childlessness in Andhra Pradesh, India: treatment-seeking and consequences. Reproductive Health Matters, 7(13), 54-64. https://doi.org/10.1016/S0968-8080(99)90112-X
United Nations. (2021). World Population Prospects 2019. Department of Economic and Social Affairs, Population Division. Retrieved from https://population.un.org/wpp/
Valerio, T., Knop, B., Kreider, R. M., & He, W. (2021). Childless older Americans: 2018. U.S. Census Bureau, 70-173. https://www.census.gov/content/dam/Census/library/publications/2021/demo/p70-173.pdf
van Balen, F. & Inhorn, M. (2002). Interpreting Infertility: A View from the Social Sciences. In M. Inhorn & F. van Balen (Ed.), Infertility Around the Globe: New Thinking on Childlessness, Gender, and Reproductive Technologies (pp. 3-32). Berkeley: University of California Press. https://doi.org/10.1525/9780520927810-001
Waldron, I., Hughes, M. E., & Brooks, T. L. (2012). Marriage protection and marriage selection: Prospective evidence for reciprocal effects of marital status and health. Social Science & Medicine, 75(7), 1165-1172. https://doi.org/10.1016/0277-9536(95)00347-9
Wang, H., Chen, M., Xin, T., & Tang, K. (2020). Number of children and the prevalence of later-life major depression and insomnia in women and men: findings from a cross-sectional study of 0.5 million Chinese adults. BMC psychiatry, 20, 1-10. https://doi.org/10.1186/s12888-020-02681-2
World Health Organization (2018). Infertility. Available online on 2 June 2021: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/infertility
World Health Organization. (2022). Infertility Prevalence Estimates, 1990–2021. Retrieved from https://www.who.int/publications/i/item/978920068315
Xu X, Liang J, Raymo JM, Kim B, Ofstedal MB. (2022) Defining Childlessness Among Middle-Aged and Older Americans: A Research Note. Demography. 1;59(3), 813-826. https://doi.org/10.1215/00703370-9987649
Zhang, Z., & Hayward, M. D. (2001). Childlessness and the psychological well-being of older persons. The Journals of Gerontology Series B: Psychological Sciences and Social Sciences, 56(5), S311-S320. https://doi.org/10.1093/geronb/56.5.S311
Journal of Population Association of Iran
Volume 18, Issue 35
October 2023
Pages 97-148

Files

History

  • Receive Date: 11 June 2023
  • Revise Date: 08 August 2023
  • Accept Date: 08 August 2023

Share

How to cite

Statistics