مطالعه رابطۀ بیگانگی و گرایش به طلاق در میان زنان شهر مشهد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته کارشناسی‌ارشد پژوهش علوم اجتماعی، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران

2 استادیار جمعیت‌شناسی دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران

3 دانشیار جامعه‌شناسی دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران

چکیده

روند رو به افزایش طلاق در ایران طی سالیان اخیر، آن را تبدیل به یک مساله اجتماعی نموده است. مطالعه حاضر، ارتباط میان گرایش به طلاق با بیگانگی را در میان نمونه‌ای از زنان شهر مشهد مورد کنکاش قرار داده است. جامعۀ آماری تحقیق، کلیۀ زنان متاهل شهر مشهد و حجم نمونه نیز 384 نفر می‌باشد. برای انتخاب نمونه‌ها، از روش نمونه‌گیری خوشه‌ای استفاده شد. یافته‌های تحلیل مسیر نشان می‌دهد که تاثیر بیگانگی بر صمیمیت زناشویی، دخالت خانواده‌ها، نزاع بر سر قدرت تصمیم‌گیری و گرایش به طلاق معنادار است. هم‌چنین تاثیر بیکاریِ همسر بر صمیمیت زناشویی، نزاع بر سر قدرت تصمیم‌گیری و گرایش به طلاق معنادار است. براساس یافته‌ها، متغیر بیگانگی همراه با متغیرهای میانجی 53 درصد از عوامل گرایش به طلاق را تبیین کردند. از آن‌جایی که ریشۀ احساس بیگانگی در «عدم یکپارچگی» و «عدم انسجام» فردی و اجتماعی نهفته است، سیاست‌گذاری در جهت افزایش و بهبود روش‌های منتهی به کنش ارتباطی مناسب در حوزۀ عمومی جامعه ضرورت دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Relationship between Alienation and the Tendency to Divorce among Women in the City of Mashhad

نویسندگان [English]

  • Samaneh Bahoosh 1
  • Shafieh Ghodrati 2
  • Hossein Ghodrati 3
1 M.A in Social Sciences’ Research, Hakim Sabzevari University, Sabzevar, Iran
2 Assistant Professor of Demography, Hakim Sabzevari University, Sabzevar, Iran
3 Associate Professor of Sociology, Hakim Sabzevari University, Sabzevar, Iran
چکیده [English]

The increasing rate of divorce in Iran has turned this phenomenon into a social issue. This study exammines the assoication between tendency to divorce and alienation among a sample of women in the City of Mashhad. The statistical population of the research is all married women of Mashhad and the sample size is 384 people. Cluster sampling method was used to select the samples. The findings of the path analysis show that the impact of alienation on marital intimacy, family involvement, conflict over decision-making power and tendency to divorce is significant. Also, the effect of spouse's unemployment on marital intimacy, conflict over decision-making power and tendency to divorce is significant. The findings suggest that the alienation variable along with the mediating variables explained 53% of the factors of tendency to divorce. Since the feeling of alienation is rooted in individual and social "lack of integration" and "lack of cohesion", policymaking is necessary to increase and improve the methods leading to proper communication action in the public sphere of society.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Alienation
  • Tendency to divorce
  • Married women
  • Path analysis
  • Mashhad
اعزازی، شهلا (1387). جامعه‌شناسی خانواده با تاکید بر نقش، ساختار و کارکرد خانواده در دوران معاصر، تهران: انتشارات روشنگران و مطالعات زنان.
ایمان، محمدتقی و فریده اثنی‌عشری (1383)."بررسی عوامل موثر بر بیگانگی سازمانی در ایران"، مجلۀ علوم انسانی دانشگاه اصفهان، دورۀ 17، شمارۀ2، صص:30-1.
اقتصاد آنلاین، بخش اجتماعی، (20/12/1399)https://www.eghtesadonline.com .
باستانی، سوسن، محمود گلزاری و شهره روشنی (1389). "طلاق عاطفی: علل و شرایط میانجی"، بررسی مسائل اجتماعی ایران، سال اول ، شمارۀ سوم، صص:20-2.
بنی‌هاشمی، فریبا، ملیحه علی‌مندگاری، شهلا کاظمی پور و محمد غلامی‌فشارکی (1398). "بررسی عوامل جمعیت‌شناختی، اجتماعی و اقتصادی موثر بر احتمال طلاق در ایران در سال 1395"، نامه انجمن جمعیت‌شناسی ایران، سال چهاردهم، شمارۀ28، صص: 43-7.
جهانی‌دولت آباد، اسماعیل (1396). "تبیین نظری تعارضات زناشویی با رویکرد پارادایمی"، خانواده‌پژوهی، سال سیزدهم، شمارۀ49، صص: 131-109.
جلیلی، روح‌اله، مریم ابراهیمی‌منش، الهام خضری و سیدمحمدعلی میرجلیلی (1401). "واکاوی پدیدارشناختی تفسیر زنان از زندگی پس از طلاق"، تداوم و تغییر اجتماعی، دورۀ اول، شمارۀ2، صص: 261-278.
حاجی‌زاده میمندی، مسعود و فریدون یوسفی (1392). "بررسی برخی از عوامل اجتماعی مرتبط با فرهنگ مصرف در میان زنان شهر یزد"، مطالعات راهبردی زنان، سال شانزدهم، شمارۀ 61، صص: 271-233.
حسین‌زاده، علی‌حسین، معصومه باقری و فاطمه بختیاری‌زاده (1390)." بررسی عوامل اجتماعی- اقتصادی مؤثر بر بیگانگی از کار(مورد مطالعه: کارکنان پتروشیمی بندر ماهشهر)" ، مجلۀ پژوهشی علوم انسانی دانشگاه اصفهان، دورۀ 22، شمارۀ 2، صص: 184-167.
خزان، نگار و منصور وثوقی (1395). "تبیین جامعه‌شناختی تأثیرات مردسالاری بر احساس محرومیت‌نسبی و احساس بیگانگی زنان از خود و از زندگی زناشویی"، مسائل اجتماعی ایران، دورۀ 7، شمارۀ1، صص:99-57.
خاوری،زهرا، علیرضا محسنی‌تبریزی و سید محمد سیدمیرزایی (1399). "مطالعه تجربه اجتماعی از خودبیگانگی در زنان و ارائه راهبردهایی برای رهایی از آن"، زن در توسعه و سیاست، دورة ١٨، شمارة ٣، صص:507-485.
رابینگن، ارل و مارتین واینبرگ (1397). رویکردهای نظری هفتگانه در بررسی مسائل اجتماعی، (ترجمۀ رحمت‌الله صدیق سروستانی)، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
ساروخانی، باقر و علیرضا قاسمی (1392). "بررسی جامعه‌شناختی عوامل مؤثر بر افزایش طلاق توافقی در شهرستان کرمانشاه"، فصلنامه فرهنگی تربیتی زنان و خانواده، سال هفتم، شمارۀ 21.
شهرستانی، ملیحه، محسن دوستکام، حمید رهباردار و علی مشهدی (1391)." پیش‌بینی رضایت‌مندی زناشویی از روی متغیرهای باورهای ارتباطی و صمیمیت زناشویی در زنان متقاضی طلاق و عادی شهر مشهد"، زن و فرهنگ، سال چهارم، شمارۀ چهاردهم، صص:41-19.
عباسی، محمد باقر و جمعی از نویسندگان (1400). سالنامه آمارهای جمعیتی 1399، انتشارات سازمان ثبت احوال کشور.
عنایت، حلیمه، عبداله نجفی و صادق زارع (1392). "بررسی عوامل مؤثر بر طلاق زود هنگام در بین جوانان شهری شهر بوشهر"، پژوهش‌های جامعه‌شناسی معاصر، سال دوم ، شمارۀ 3، صص: 35-1.
عیسی‌زاده، سعید، اسماعیل بلالی و علی محمد قدسی (1389). "بررسی ارتباط بیکاری و طلاق در ایران طی دوره 1345-1385"، مطالعات راهبردی زنان، سال سیزدهم، شمارۀ50، صص: 28-8.
عسکری‌ندوشن، عباس، مهری شمس‌قهفرخی و فریده شمس‌قهفرخی (1398)." تحلیلی از مشخصه‌های اقتصادی- اجتماعی مرتبط با طلاق در ایران"، پژوهش‌های راهبردی مسائل اجتماعی ایران، دورۀ 8، شمارۀ2، صص: 16-1.
غفوری، معصومه و علیرضا محسنی‌تبریزی (1397). "سنجش ابعاد پنجگانه بیگانگی با رضایت از زندگی"، فصلنامه علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر، سال دوازدهم، شمارۀ اول پیاپی، صص:124-97.
فتحی، ابراهیم، صادق مولایی و میثم لطیفی (1399). "فراتحلیل علل جامعه‌شناختی طلاق در ایران"، پژوهش‌نامۀ اسلامی زنان و خانواده، سال هشتم، شمارۀ هجدهم، صص: 128-97.

فیروزجائیان، علی اصغر، سهیل صادقی، وحید جان‌محمدی و طاهره لطفی (1397)." فراتحلیل مطالعات انجام شده در حوزه طلاق در ایران"، مطالعات زن و خانواده، دورۀ 6، شمارۀ 2، صص:143-111.

قلی‌پور، آرین، مژگان روشن‌نژاد و شاپور شرافت (1389). "تبیین تناسب فرد- سازمان به‌عنوان عاملی اثرگذار در بیگانگی از کار و پیوندکاری"، اندیشه مدیریت راهبردی، دورۀ 4، شمارۀ1، صص: 229-209.

قطبی، مرجان، کوروش هلاکویی، ابوالقاسم جزایری و عباس رحیمی (1383). "وضعیت طلاق و عوامل موثر بر آن در افراد مطلقۀ ساکن در منطقۀ دولت آباد"، رفاه اجتماعی، سال سوم، شمارۀ12، صص:288-273.

کوه‌نشین، فریبا (1395). صمیمیت زناشویی، تهران: انتشارات قانون‌یار.
لعل‌زاده، انسیه، محمدجواد اصغری و ربابه حصار سرخی (1394)." بررسی نقش طرحواره‌های ناسازگار اولیه در پیش‌بینی طلاق عاطفی"، روانشناسی بالینی، سال هفتم، شمارۀ2، صص: 107-101.
مرکز آمار ایران، نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن کل کشور، جمعیت10ساله و بیشتر برحسب جنس وضع زناشویی و وضع فعالیت به تفکیک شهرستان، (20/11/1399)، www.amar.​org.ir.
مرکز آمار ایران، جداول آماری، ازدواج و طلاق، ازدواج و طلاق ثبت شده در کشور، (20/11/1399)، www.amar.org.ir.
مساورش، ایشتوان، (1380). نظریۀ بیگانگی مارکس، (ترجمۀ حسن شمس‌آوری و کاظم فیروزمند)، تهران: نشر مرکز.
محسنی‌تبریزی، علیرضا. (1370). "بیگانگی، مفهوم‌سازی و گروه‌بندی تئوری‌ها در حوزه‌های جامعه‌شناسی و روان‌شناسی"، نامۀ علوم اجتماعی، جلد دوم، شمارۀ دوم، صص: 73-25.
مشفق، محمود (1397). "سنجش اندازۀ اثر تعیین‌کننده‌های گرایش به طلاق در پیمایش‌های انجام شده طی دورۀ 1374-1394"، پژوهشنامۀ مددکاری اجتماعی، سال دوم، شمارۀ نهم، صص:40-2.
مدرسی‌یزدی، فائزه‌السادات (1393). "بررسی عوامل اجتماعی فرهنگی انزوای اجتماعی دختران مجرد بالای30 شهر یزد"، پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد، دانشگاه یزد: دانشکده علوم اجتماعی.
مصطفوی‎راد، فرشته، محمدرضا بهرنگی، مصطفی عسکریان و ولی‌اله فرزاد (1389). "بررسی رابطۀ فرهنگ سازمانی، کیفیت زندگی‌کاری، تعهد‌ سازمانی با بیگانگی از کار مدیران مدرسه‌های متوسطۀ نظری شهر شیراز"، مجلۀ علوم تربیتی و روانشناسی، دورۀ6، شمارۀ1، صص:78-45.
نادری، حمداله، حسین بنی‌فاطمه و محمد حریری اکبری (1388)." الگوسازی ساختاری رابطۀ بیگانگی و بی‌تفاوتی اجتماعی"، مجله علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد، دورۀ6، شمارۀ2، صص: 59-29.
نادری، حمداله، محمدعلی جاهد و نسرین خدابخشى هفشجانى (1389). "سنجش چند بُعدی احساس آنومی در بین جوانان"، مطالعات امنیت اجتماعی، صص:210-180.
نیازی، محسن، اسما عسگری، احسان الماسی، میلاد نوروزی و الناز نورانی (1396). " فراتحلیل مطالعات و تحقیقات دربارة عوامل مرتبط با طلاق در ایران برای دورۀ 1396-1386"، مطالعات اجتماعی روانشناختی زنان، سال15، شمارۀ 4، صص: 202-177.
نیازی، محسن، سمیه میری و هادی افرا (1399)." فراتحلیل مطالعات انجام شده پیرامون عوامل مؤثر بر طلاق عاطفی در جامعۀ ایران"، تغییرات اجتماعی- فرهنگی، سال هفدهم، شمارۀ 64، صص: 185-169.
یگانه‌مهر، زهرا (1391). "بررسی عوامل ناسازگاری زناشویی در شهرستان گرمسار در سال 1391"، فصلنامه دانش انتظامی سمنان، سال سوم، شمارۀ هفتم، صص: 72-56.
Amato, P., R., Beattie, B. (2011). Does the unemployment rate affect the divorce rate? An analysis of state data 1960–2005, Social Science Research, 40(3), 705-715.
Amato, P.R. (2010). "Research on Divorce: Continuing Trends and New Developments", Journal of Marriage and Family, 72(3), 650-666.
Anderson, C., Turner, A. C., Heath, R. D., & Payne, C. M. (2016). On the meaning of grit…and hope…and fate control…and alienation…and locus of control…and…self-efficacy…and…effort optimism…and…., The Urban Review, 48(2), 198–219. https://doi.org/10.1007/s11256-016-0351-3
Ciciolla, L., & Luthar, S. S. (2019). Invisible Household Labor and Ramifications for Adjustment: Mothers as Captains of Households. Sex Roles: A Journal of Research, 81(7-8), 467–486. https://doi.org/10.1007/s11199-018-1001-x
Coontz, S. (2006). The Origins of Modern Divorce, Family Process, 46(1), 7-16.
Kain, J., P. (1993). Marx, Housework, and Alienation, Hypatia, 8(1), 121-144.
Nelson, E. (1977). Women's work—household alienation, Humboldt Journal of Social Relations, 5(1), 90–117.
Rokach, A. (2004). Loneliness Then and Now: Reflections on Social and Emotional Alienation in Everyday Life, Current Psychology: Developmental Learning Personality, 23(1), 24-40.
 Saphilius-Rothschild, C. (2016). The Study of Family Power Structure: A Review 1960-1969, Journal of Marriage and Family, 32(4): 539-552.
Seeman, M. (1959). On The Meaning of Alienation, American Sociological Review, 24(6): 783-791.