تبیین دوام ازدواج منجر به طلاق در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار جمعیت‌شناسی، دانشگاه بوعلی سینا و استاد وابسته‌ی گروه جامعه‌شناسی و انسان‌شناسی، دانشگاه نیپیسینگ، کانادا

2 کارشناسی ارشد جمعیّت‌شناسی، گروه علوم اجتماعی، دانشکده‌ی علوم اقتصادی و اجتماعی، دانشگاه بوعلی سینا

چکیده

کاهش دوام ازدواج منجر به طلاق یکی از مسائل اجتماعی امروز جامعه‌ی ایران است. گسترش این پدیده نقش تعیین‌کننده‌ای در تداوم باروری زیر سطح جایگزینی دارد. هدف مقاله تبیین دوام ازدواج منجر به طلاق در ایران است. روش تحقیق پس - رویدادی و از رویکرد مقطعی در تحلیل داده‌ها استفاده شد. داده‌ها از پایگاه داده‌های مرکز آمار ایران و سازمان ثبت احوال کشور اقتباس شد. نتایج نشان داد که میانگین دوام ازدواج منجر به طلاق کمی بیش از هفت سال و در دامنه‌ای بین ۲٫۶ سال تا ۱۲ سال در نوسان است. شهرستان‌های مناطق غربی، جنوبی و شرقی کشور کمترین دوام ازدواج منجر به طلاق را دارند. می‌توان گفت الگوی فرهنگی خاصّی بر توزیع جغرافیایی طلاق در ایران حاکم است. نتایج تحلیل‌های چندمتغیّره گویای آن است که سطح توسعه‌ی شهرستان، نسبت جنسی باسوادان، نسبت جنسی دانش‌آموخته‌های دانشگاهی، میزان بیکاری مردان و تفاوت میانگین سنّ ازدواج مردان و زنان به‌ترتیب بیشترین تأثیر را بر دوام ازدواج منجر به طلاق دارند. بنابراین، اتّخاذ سیاست‌هایی متناسب با زمینه‌های اقتصادی اجتماعی و فرهنگی جامعه‌ی ایران با هدف تقویّت بنیان خانواده ضروری است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Explaining the Durability of Marriage Leading to Divorce in Iran

نویسندگان [English]

  • Hatam Hosseini 1
  • Reza Teimouri Arshad 2
1 Associate Professor of Demography, Bu-Ali Sina University,Hamedan, Iran, and Adjunct Professor, Department of Sociology and Anthropology, Nipissing University, Canada
2 MA in Demography, Bu-Ali Sina University, Hamedan, Iran
چکیده [English]

Decreasing the duration of marriage leading to divorce is one of the social issues of Iranian society. This phenomenon has a determining role in continuing below-replacement level fertility. This paper aims to explain the duration of marriage leading to divorce in Iran. The research method is post-event and a cross-sectional approach was used in data analysis. Data adopted from the Statistical Center of Iran (SCI) and National Organization for Civil Registration (NOCR). Results showed that the average duration of marriage resulted in divorce is slightly more than seven years, ranging from 2.6 to 12 years. Districts located in the western, southern, and eastern regions of the country have the shortest duration of marriage leading to divorce. Accordingly, it can be said that a particular cultural pattern dominates the geographical distribution of divorce in Iran. Multivariate analysis show that the level of development, sex ratio of literates, sex ratio of university graduates, men unemployment and the difference of mean age at marriage between men and women have the most impact on durability of marriage leading to divorce respectively. Therfore, the adoption of policies in accordance with the socio-economic and cultural context of the Iranian society is essential to strengthen the family's foundation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Durability of Marriage
  • Development
  • Women’s Autonomy
  • Unemployment
  • Iran
‒         امین، فخرالسّادات (1376). روش‌های مقدّماتی آماری در روان‌شناسی تعلیم و تربیّت، تهران: شرکت سهامی کتاب‌های حبیبی.
‒         بارانی، حدیث (1396). دوام زندگی‌های منجر به طلاق در ایران (گزارش تبیینی)، دفتر آمار و اطّلاعات جمعیّتی و مهاجرت سازمان ثبت احوال کشور، 4/1396.
‒         جلیلیان، زهرا (1375). "عوامل اجتماعی مؤثّر بر درخواست طلاق در شهر تهران"، پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی، دانشگاه علّامه طباطبایی.
‒         حسینی، حاتم (1390). جمعیّت‌شناسی اقتصادی اجتماعی و تنظیم خانواده، چاپ پنجم، همدان: انتشارات دانشگاه بوعلی سینا.
‒         حسینی، حاتم و بلال بگی (1391). "استقلال زنان و کنش­های باروری در ­میان زنان کُردِ شهر مهاباد"، زن در توسعه و سیاست، دوره‌ی 10، شماره‌ی 4، صص 78-57.
‒         حسینی، حاتم و مریم گراوند (1395). "تبیین شکاف در رفتار و نگرش زنان نسبت به الگوی انتخاب همسر در شهر کوهدشت"، مجلّه‌ی جامعه‌شناسی کاربردی، سال بیست و هفتم، شماره‎ی پیاپی (61)، صص 128-113.
‒         خیاط غیاثی، پروین، لادن معین و لهراسب روستا (1389). "بررسی علل اجتماعی گرایش به طلاق در بین زنان مراجعه‌کننده به دادگاه خانواده‌ی شیراز"، زن و جامعه، سال اوّل، شماره‌ی 3، صص 103-77.
‒         رحیمی، حسین (1379). "بررسی عوامل طلاق در استان خراسان"، فصلنامه‌ی جمعیّت، سال دهم، شماره‌ی 36 . 37، صص 112-100.
‒         رفیع‌پور، فرامرز (1377). آنومی یا آشفتگی اجتماعی، تهران: انتشارات سروش.
‒         ریاحی، محمّداسماعیل، اکبر علی‌وردی‌نیا و سیاوش بهرامی کاکاوند (1386). "تحلیل جامعه‌شناختی میزان گرایش به طلاق (مطالعه‌ی موردی شهرستان کرمانشاه)"، پژوهش زنان (زن در توسعه و سیاست)، سال پنجم، شماره‌ی 3، پیاپی 19، صص 140-109.
‒         ریحانی، طیّبه و محمود عجم (1381). "بررسی علل طلاق در شهر گناباد سال 1381"، اُفق دانش، دوره‌ی 8، شماره‌ی 2، صص 100-96.
‒         ساروخانی، باقر (1376). طلاق؛ پژوهشی در شناخت واقعیّت و عوامل آن، تهران: مؤسّسه‌ی انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
‒         ساروخانی، باقر (1379). مقدّمه‌ای بر جامعه‌شناسی خانواده، تهران: انتشارات سروش.
‒         سازمان ثبت احوال کشور (1396). سالنامه‌ی آمارهای جمعیّتی 1395، تهران: انتشارات سازمان ثبت احوال کشور.
‒         سرایی، حسن (1385). "تداوم و تغییر خانواده در جریان گذار جمعیّتی ایران"، نامه‌ی انجمن جمعیّت‌شناسی ایران، سال یکم، شماره‌ی 2، صص 60-37.
‒         شکرکن، حسین، غلامرضا خجسته‌ مهر، یوسفعلی عطّاری و منیجه شهنی ییلاق (1385). "بررسی ویژگی‌های شخصیّتی، مهارت‌های اجتماعی، سبک‌های دلبستگی و ویژگی‌های جمعیّت‌شناختی به عنوان پیش‌بین‌های موفّقیت و شکست رابطه‌ی زناشویی در زوج‌های متقاضی طلاق و عادّی در اهواز"، مجلّه‌ی علوم تربیتی و روان‌شناسی، سال سیزدهم، شماره‌ی 1، صص 30-1.
‒         شیرزاد، جلال و امیرمحمّد کاظمی‌فر (1383). "مطالعه‌ی همه‌گیرشناسی زوجین در حال طلاق ارجاعی به اداره‌ی کلّ پزشکی قانونی استان همدان در سال 1379"، پزشکی قانونی، سال دهم، شماره‎ی 36، صص 212-207.
‒         صادقی، رسول (1395). "عوامل اقتصادی اجتماعی مؤثّر بر طلاق جوانان در ایران"، مطالعات راهبردی ورزش و جوانان، تابستان 1395، دوره 15، شماره 32، صص 205-189.
‒         عبّاسی شوازی، محمّدجلال و زهره خواجه­صالحی (1392). "سنجش تأثیر استقلال، مشارکت اقتصادی و تحصیلات زنان بر تمایل به فرزند­آوری (مطالعه موردی شهر سیرجان)"، زن در توسعه و سیاست، دوره‌ی 11، شماره‌ی 1، صص 64-45.
‒         عسکری ندوشن، عبّاس، مهری شمس قهفرّخی و فریده شمس قهفرّخی (1398). "تحلیلی از مشخّصه‌های اقتصادی ـ اجتماعی مرتبط با طلاق در ایران"، پژوهش‌های راهبردی مسائل اجتماعی ایران، سال هشتم، شماره‌ی پیاپی 25، صص 16-1.
‒         عنایت، حلیمه، عبدالله نجفی اصل و صادق زارع (1392). "بررسی عوامل مؤثّر بر طلاق زود‌هنگام در بین جوانان شهری بوشهر (مقایسه‌ی دو گروه از افراد طلاق‌گرفته و متأهّل طلاق‌نگرفته)"، فصلنامه‌ی پژوهش‌های جامعه‌شناسی معاصر، سال دوّم، شماره‌ی 3، صص 35-1.
‒         عیسی‌زاده، سعید، اسماعیل بلالی و علی‌محمّد قدسی (1389). "تحلیل اقتصادی طلاق: بررسی ارتباط بیکاری و طلاق در ایران طیّ دوره‌ی 1385 -1345"، مطالعاتراهبردیزنان، سال سیزدهم، شماره‌ی 50، صص 28 -8.
‒         فلّاحی، محمّدعلی و فائزه دلدار (1395). "بررسی عوامل مؤثّر بر طلاق در استان‌های ایران با تأکید بر عوامل اقتصادی"، فصلنامه‌ی فرهنگیتربیّتیزنانوخانواده، سال دهم، شماره‌ی 34، صص 154-135.
‒         قدسی، علی‌محمّد، اسماعیل بلالی و سعید عیسی‌زاده (1390). "بازدارنده‌ها و تسهیل‌کننده‌های اقتصادی - اجتماعی طلاق"، مطالعات راهبردی زنان، سال چهاردهم، شماره‌ی 53، صص 85-43.
‒         کاملی، محمّدجواد (1386). "بررسی توصیفی علل و عوامل مؤثّر در بروز آسیب اجتماعی طلاق در جامعه‌ی ایران با توجّه به آمار و اسناد موجود"، دانش انتظامی، سال نهم، شماره‌ی 3، صص 198-179.
‒         کلانتری، عبدالحسین و پیام روشنفکر (1393). طلاق در ایران، تهران: انتشارات جامعه‌شناسان.
‒         گودرزی، منوچهر (1379). "تعیین علل طلاق و بررسی اثرات حذف علل طلاق بر طول مدّت ازدواج در شهر تهران در سال 1378"، پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد، دانشکده‌ی بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی تهران.
‒         گیدنز، آنتونی (1373). جامعه‌شناسی، (ترجمه‌ی منوچهر صبوری کاشانی)، تهران: نشر نی.
‒         گیدنز، آنتونی (1388). جامعه‌شناسی، (ترجمه‌ی حسین چاووشیان)، تهران: نشر نی.
‒         محمودیان، حسین و حسام خدا‌مرادی (1389). "بررسی رابطه‌ی طلاق و توسعه‌ی اقتصادی اجتماعی در شهرستان‌های کشور سال 1385"، فصلنامه‌ی مطالعات امنیّت اجتماعى، شماره‌ی 23، صص 41-13.
‒         مرکز آمار ایران (1397). نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن1395، خرداد 1397، تهران: انتشارات مرکز آمار ایران.
‒         میراحمدی‌زاده، علیرضا، نوذر نخعی امرودی، سیّدحمیدرضا طباطبایی و رامین شفیعیان (1382). "رضامندی زناشویی و تعیین عوامل تأثیرگذار بر آن در شیراز"، مجلّه‌ی روان‌پزشکی و روان‌شناسی بالینی ایران، سال هشتم، شماره‌ی 4، صص 63-56.
‒         واعظی، کبری (1394). "دیدگاه زنان مطلّقه پیرامون عوامل مؤثّر بر طلاق (مطالعه‌ی موردی: زنان مطلّقه‌ی شهرستان بانه)"، فصلنامه‌ی مددکاریاجتماعی، دوره‌ی 4، شماره‌ی 1، پیاپی 11، صص 64-52.
‒         یحیی‌زاده، حسین و محبوبه حامد (1394). "مسایل فرزندان طلاق در ایران و مداخلات مربوطه: فراتحلیل مقالات موجود"، مطالعات زن و خانواده، دوره‌ی 3، شماره‌ی 2، شماره‌ی پیاپی 6، صص 120-91.
‒      Amato, P.R., Beattie, B (2011). "Does the unemployment rate affect the divorce rate? An analysis of state data 1960–2005", Social Science Research, 40(3): 705-715.

‒      Amato, P.R., Stacy J. Rogers (1997). "A longitudinal study of marital problems and subsequent divorce", Journal of Marriage and Family, 59(3): 612-624.

‒      Edwards, J.N., Fuller, T.D., Vorakitphokatorn, S., Sermsri, S (1992). "Female employment and marital instability: evidence from Thailand", Journal of Marriage and Family, 54(1): 59-68.
‒      Glick, P. C., Norton, A. J (1971). "Frequency, duration, and probability of marriage and divorce", Journal of Marriage and the Family, 33(2): 307-317.‏
‒      Goode, W. J. (1963). World Revolution and Family Patterns. New York: The Free Press.
‒      Hank, K., Wagner, M (2013). "Parenthood, marital status, and well-being in later life: evidence from SHARE", Social Indicators Research, 114(2): 639–653.
‒      Jalovaara, M (2002). "Socioeconomic Differentials in Divorce Risk by Duration of Marriage", Demographic Research, 7(16): 537-564.
‒      Jejeebhoy, S.J (2000). "Women's autonomy in rural India: Its dimensions, determinants, and the influence of context", In Women's Empowerment and Demographic Processes: Moving Beyond Cairo, edited by H. Presser and G. Sen. London: Oxford University Press, Pp. 204-238.

‒      Kamp Dush, CM (2013). "Marital and cohabitation dissolution and parental depressive symptoms in Fragile families", Journal of Marriage and Family, 75(1): 91-109.

‒      Kurdek, L.A (1993). "Predicting marital dissolution: A 5-year prospective longitudinal study of newlywed couples", Journal of Personality and Social Psychology, 64, 221-242. doi:10.1037/0022-3514.64.2.221
‒      Lampard, R (2013). "Age at marriage and the risk of divorce in England and Wales", Demographic Research, 29(7): 167-202.
‒      Larson, J. H., & Holman, T. B (1994). "Premarital predictors of marital quality and stability", Family Relation, 43, 228-237, http://dx.doi.org/10.2307/585327.
‒      Lesthaeghe, R (2010). "The unfolding story of the second demographic transition", Population and Development Review, 36(2): 211-251.

‒      Maneker, J. S. and Rankin, R. P. (1985). "Education, Age at Marriage, and Marital Duration: Is There a Relationship?" Journal of Marriage and Family, 47(3): 675-683.

‒      Martin, S. P., Parshar, S (2006). "Women's changing attitudes toward divorce, 1974–2002: evidence for an educational crossover", Journal of Marriage and Family, 68(1): 29-40.
‒      Mosedale, S (2005). "Assessing women’s empowerment: towards a
conceptual framework", Journal of International Development, 17, Pp. 243-257.
‒      Narayan, D. (2002). Empowerment and Poverty Reduction: A Sourcebook. Washington, D.C.: World Bank.
‒      Poortman, A.R (2005). "Women’s work and divorce: A matter of anticipation? A research note", European Sociological Review, 21(3): 301-309.
‒      Poortman, A.R., Kalmijn, M (2002). "Women's labour market position and divorce in the Netherlands: evaluating economic interpretations of the work effect", European Journal of Population, 18(2): 175-202.
‒      Rosina, A., and Fraboni, R (2004). "Is marriage losing its centrality in Italy?", Demographic Research, 11(6): 149-172.
‒      Simon R.W. (2014) "Twenty Years of the Sociology of Mental Health: The Continued Significance of Gender and Marital Status for Emotional Well-Being", In: Johnson R., Turner R., Link B. (Eds) Sociology of Mental Health. SpringerBriefs in Sociology. Springer, Cham.
‒      Simon, R.W (2002). "Revisiting the relationships among gender, marital status, and mental health", American Journal of Sociology, 107(4): 1065–1096.
‒      South, S (1985). "Economic conditions and the divorce rate: a time series analysis of postwar United States", Journal of Marriage and Family, 47(1), 31- 41.
‒      Zhang, C., Wang, X., Zhang, D (2014). "Urbanization, unemployment rate and China’ rising divorce rate", Chinese Journal of Population Resources and Environment, 12(2), 157-164.‏