مطالعه تطبیقی رابطه سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی در بین سالمندان ساکن منازل و آسایشگاه‌های شهر تهران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار جمعیت شناسی، دانشگاه خوارزمی، تهران

2 دانشیار جامعه شناسی، دانشگاه خوارزمی، تهران

3 دانشجوی کارشناسی ارشد پژوهش علوم اجتماعی، دانشگاه خوارزمی، تهران

چکیده

پژوهش حاضر با هدف  مطالعه رابطه سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی در بین سالمندان ساکن منازل و آسایشگاه‌های شهر تهران انجام گرفته است. برای  این هدف، از روش پیمایش و ابزار پرسشنامه استفاده شده  و تعداد 384 نفر از سالمندان ساکن منازل و آسایشگاه­های شهر تهران به عنوان نمونه تحقیق انتخاب و مورد  مطالعه قرار گرفتند. یافته­های پژوهش گویای آن است که کیفیت زندگی سالمندان مورد بررسی ساکن منازل در سطحی بالاتر از کیفیت زندگی سالمندان ساکن آسایشگاه می‌باشد. همچنین بین نوع سکونت سالمندان و سرمایه اجتماعی نیز رابطه معنی­داری مشاهده شد و سالمندان ساکن منازل در مقابل سالمندان ساکن آسایشگاه­ها از سرمایه اجتماعی بالاتر و کیفیت زندگی بهتری برخوردارند. همچنین نتایج تحقیق نشان داد بین سرمایه اجتماعی و ابعاد تشکیل­­دهنده آن (اعتماد اجتماعی، حمایت اجتماعی و مشارکت اجتماعی) با کیفیت زندگی سالمندان رابطه معنی­داری وجود دارد. نتایج تحلیل  چند متغیره نشان داد، با کنترل تمـام متغیرها، نوع سکونت همچنان تاثیر قوی و معناداری بر کیفیت زندگی هر دو گروه سالمندان دارد. هر چند شدت این اثرگذاری برای سالمندان ساکن منزل بیشتر از سالمندان ساکن آسایشگاه­ها است. متغیرهای مشارکت اجتماعی، نوع سکونت، اعتماد اجتماعی و حمایت اجتماعی به ترتیب بیشترین تاثیر را در کیفیت زندگی سالمندان  دارند. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of the Relationship between Social Capital and The Quality of Life among the Elderly Living at Homes and Sanatoriums in Tehran

نویسندگان [English]

  • Zeinab Kavehfirouz 1
  • Fateme Javaheri 2
  • Mohammad Reza Nabizadeh 3
1 Assistant Professor of Demography, Kharazmi University, Tehran
2 Associate Professor of Sociology, Kharazmi University, Tehran
3 Master of Social Sciences, Kharazmi University, Tehran
چکیده [English]

This study aims to investigate the relationship between the social capital and the quality of life among the elderly living at homes and those living at sanatoriums in Tehran. To achieve this aim, the survey method and the questionnaire tool were used to select and study 384 elderly people in Tehran.
The findings show that the quality of life of the elderly living at homes is better than those staying in nursing institutions. There is also a significant association between the type of housing of the elderly and their social capital; those living at homes have higher social capital and a better quality of life than those living at sanatoriums. The results also show that there are significant associations between social capital and its constituent dimensions and the quality of life of the elderly.
The results of multivariate analysis showed that after controlling for all  the variables, the type of housing still has a strong and significant impact on the quality of life of both elderly groups. However, this effect is stronger for the elderly living at homes than those staying in nursing homes. The variables of social participation, type of housing, social trust and social support have the greatest impact on the quality of life of the elderly, respectively

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quality of Life
  • Social Capital
  • Elderly
  • Sanatorium
  • Tehran
-       ازکیا، مصطفی و غلامرضا غفاری (1380)." بررسی رابطه بین اعتماد و مشارکت اجتماعی در نواحی روستایی کاشان" ، نامه علوم اجتماعی، شماره 17، صص 31-3.
-   اونق، ناز محمد (1384). «بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی»، پایان­نامه کارشناسی­ارشد، دانشگاه تهران، دانشکده علوم اجتماعی.
-   پاتنام، رابرت (1399). دموکراسی وسنت‌های مدنی، (ترجمه: محمد تقی دلفروز). تهران: جامعه‌شناسان
-    تاجبخش،کیان (1384). سرمایهاجتماعی (اعتماد،دموکراسیوتوسعه)، (ترجمه افشین خاکباز و حسن پویان)، تهران: چاپ سوم، انتشارات شیرازه.
-  توسلی، غلامعباس و مرضیه موسوی (1384). " مفهوم سرمایه در نظریات کلاسیک و جدید" ، نامه علوم اجتماعی، شماره 26، صص 32-1.
-  جدیدی، علی، مرحمت فراهانی‌نیا، سارا جان‌محمدی، حمید حقانی (1390). " بررسی ارتباط بین سلامت معنوی و کیفیت زندگی سالمندان مقیم آسایشگاه کهریزک"، نشریه پرستاری ایران، شماره 24، صص 56-48
-   چراغی پروین و دیگران (1398). " کیفیت زندگی و عوامل مرتبط با آن در بین سالمندان" ،  آموزش و سلامت جامعه، شماره 6، صص 151-145
-  حسام زاده علی، باقر سید مداح سادات، فرحناز محمدی شاهبلاغی، مسعود فلاحی خشکناب و مهدی رهگذر (1388). "مقایسه کیفیت زندگی سالمندان مقیم خانواده با سالمندان مقیم سراهای سالمندان خصوصی و دولتی شهر تهران"،  سالمندی ایران، شماره 14، صص 74-66.
- خوش­فر، غلامرضا (1392). " بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی در نواحی شهری، مطالعه موردی: نواحی شهری گرگان"،  فصلنامه علمی- پژوهشی دانشگاه گلستان، شماره 9، صص 179-151.
- درویش پور کاخکی، علی، عابد سعیدی، ژیلا، دلاور، علی و سعید الذاکرین، منصوره(1388). "ابزارهای اندازه‌گیری وضعیت سلامت و کیفیت زندگی سالمندان"، پژوهش در پزشکی، شماره33، صص 173-162
-  ریاحی، محمد اسماعیل (1387). "مطالعه تطبیقی موقعیت و جایگاه سالمندان در جوامع گذشته و معاصر"، سالمندی ایران، شماره 9 و 10، صص 21-10.
-  ریتزر، جورج (1386). نظریه­های جامعه­شناسی در دوران معاصر، (ترجمه محسن ثلاثی)، چاپ دوازدهم، انتشارات علمی.
-  زارع، بیژن و مرضیه زارع (1391). " سالمند شدن جمعیت و ضرورت سیاست­گذاری و برنامه­ریزی"،  ماهنامه تخصصی علوم اجتماعی، شماره 58، صص 49-41.
-       زائری­ لطف، حسن و ابوالفضل امانیان (1391). " بررسی تاثیر شبکه­های حمایت اجتماعی بر کیفیت زندگی سالمندان در شهر تهران"،  مجله مددکاران اجتماعی متخصص، شماره 1، صص134-111.
- شریفی درآمدی، پرویز و امیر
- صفوی، سید حکیمه (1394). "مقایسه پناه­علی (1390). "مقایسه میزان شادکامی سالمندان ساکن در منزل و سرای سالمندان"،  مجله سالمندی ایران، شماره 21، صص 55-49.کیفیت زندگی، حمایت اجتماعی و افسردگی سالمندان مقیم در سرای سالمندان و مقیم در منزل" ، پرستاری سالمندان، شماره 3، صص 46-34
ضرغامی، حسین (1394). "آینده سالخوردگی جمعیت ایران"، مقاله ارایه شده در چهارمین کنفرانس الگوی اسلامی‌ایرانی پیشرفت؛ پیشرفت ایران گذشته، حال  و آینده، تهران: مرکز همایش‌های کتابخانه ملی ایران، 30 و 31 اردیبهشت ماه 1394
-  علی­پور، فردین (1388). "نقش حمایت­های اجتماعی در کیفیت زندگی سالمندان"، رفاه اجتماعی، شماره 33، صص 165-147.
-  غفاری، غلامرضا و رضا امیدی (1390). کیفیت زندگی، شاخص­ توسعه اجتماعی، تهران: نشر و پژوهش شیرازه.
-  غفاری، غلامرضا و نازمحمد اونق (1385). "سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی" ، مطالعات اجتماعی ایران، شماره 1، صص 199-159.
-   کاوه فیروز، زینب (1390). «بررسی ساختارهای جمعیتی، اجتماعی تاثیرگذار بر کیفیت زندگی سالمندان شهر تهران»، پایان­نامه دکترای رشته جمعیت­شناسی، دانشگاه تهران، دانشکده علوم اجتماعی.
-  کوششی، مجید و همکاران (1392). "تاثیر حمایت­های اجتماعی غیررسمی بر کیفیت زندگی سالمندان بازنشسته به مثابه یک مسئله اجتماعی: مطالعه صندوق تامین اجتماعی و صندوق صنعت نفت"،  بررسی مسائل اجتماعی ایران، شماره 1، صص 130-109.
-       گیدنز، آنتونی (1376). مبانی جامعه­شناسی، (ترجمه منوچهر صبوری)، تهران نشر نی.
-       ماجدی، سید مسعود و عبدالعلی لهسایی­زاده (1385). "بررسی رابطه بین متغیرهای زمینه­ای، سرمایه اجتماعی و رضایت از کیفیت زندگی" ، روستا و توسعه، شماره 4، صص 91-135.
-       مختاری، فاطمه و نوشاد قاسمی (1389). "مقایسه کیفیت زندگی و سلامت روان در سالمندان ساکن و غیرساکن سرای سالمندان"،  مجله سالمندی ایران، شماره 18، صص 63-53.
- مرکز آمار ایران (1395-1375). نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن کل کشور طی سال­های 1395-1375. تهران، مرکز آمار ایران.
- موحد، مجید و مرتضی حسین­زاده کاسمانی (1390). "رابطه اختلال هویت جنسیتی با کیفیت زندگی"، رفاه اجتماعی، شماره 44، صص 142-11.
- موسوی سردشتی، محمد و همکاران (1393). "بررسی ارتباط حمایت عاطفی و کیفیت زندگی سالمندان شهرکرد"، تحقیقات نظام سلامت، شماره 1، صص 66-58.
-  موسوی، میرطاهر و پروین علی­پور (1391). تاملی بر نظریه سرمایه اجتماعی در جامعه­شناسی ، چاپ اول، تهران: انتشارات جامعه­شناسان.
-  میرزایی، محمد و زینب کاوه­ فیروز (1388). "کیفیت زندگی سالمندان شهر تهران و مشارکت در فعالیت­های اجتماعی آن­ها با تاکید بر جنس"،  نامه انجمن جمعیت­ شناسی ایران، شماره 8 ، صص148-123.
- میرزایی، محمد و مهری شمس قهفرخی (1386). " جمعیت­شناسی سالمندان در ایران بر اساس سرشماری­های 1385-1335"،  سالمندی ایران، شماره 5، صص 331-326.
-       ناصح لادن و دیگران (1393). " کیفیت زندگی سالمندان مقیم سراهای سالمندی و برخی عوامل مرتبط با آن" ، پرستاری ایران، شماره 27، صص 78-68
-       ناصح، لادن، فروغ، رفیعی، جعفر، مقدسی، فاطمه، یوسفی(1391) " کیفیت زندگی و ابعاد آن در بیماران دارای استومی"،  مجله بالینی پرستاری و مامایی، شماره 1، صص 22-10
-  نجات، سحرناز (1387). "کیفیت زندگی و اندازه­گیری آن "، اپیدمیولوژی ایران، شماره 2، صص 62-57.
-   نجات، سحرناز و دیگران (1385). استانداردسازی پرسشنامه کیفیت زندگی سازمان جهانی بهداشت (WHOQOL-BREF)، ترجمه و روان­سنجی گونه ایرانی، مجله دانشکده بهداشت و انستیتو تحقیقات بهداشتی، شماره 4، صص 12-1.
-  یزدانپور، فاطمه و عزت ا... سام آرام  (1389). " عوامل مرتبط با کیفت زندگی سالمندان"،  برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، شماره 6، صص 45-63.
 
-        Bond, J. (2001) “Sociological Perspective”. In Cantley. C. (ed) AHandbook of Dementia Care. Bucking: Open University Press.
-        Bourdieu, P. (1986). ‘Forms of capital’ in J. C. Richards (ed.). Handbook of Theory and Research for the Sociology of Education, New York: Greenwood Press.
-        Cobb, S (1976) Social support as a moderator of life stress. Psychosomatic Medicine, 38(12): 301–314.
-        Drageset J (2009). The impact of social support and sense of coherence on health-related
quality of life among nursing home residentsA questionnaire survey in Bergen. Norway Nortvedt, Gerd International Journal of Nursing Studies, 48(1): 66-76
-        Drentea, Patricia et al. (2006). Predictors of Improvement in Social Support, Social Sciences & Medicine, 63(17): 957- 967.
-        Gardner P.J (2011). Natural Neighborhood Networks - Important Social Networks in the Lives of Older Adults Aging in Place. Journal of Aging Studies, 25(3): 263-271
-        Lee N, Xu S, Zhou Q (2020). Social Capital and Preferences for Aging in Place Among Older Adults Living in Rural Northeast China. International Journal of Environmental Research and Public Health. 17(14):50-85
-        Lee Yung-Jaan, (2008) Subjective Quality of Life Measurement in Taipei, Building and Environment, 43: 1205-1215.
-        Nilsson J, Rana AKMM, Kabir ZN (2006). Social Capital and Quality of Life in Old Age: Results From a Cross-Sectional Study in Rural Bangladesh. Journal of Aging and Health,18(3):419-434.
-        Paskulin LM, Molzahn A (2007). Quality of Life of Older Adults in Canada and Brazil. Western Journal of Nursing Research 29(1):10-26
-        Putnam, RD (1990). “Bowling Alone: America’s Declining Social Capital.” Journal of Democracy 6(1):65-78
-        Sarason, B.R (1990) Social support: An interactional view. New York: John Wiley & Sons.
-        WHO Group. (1993). “Measuring Quality of Life”, Geneva, World Health Organization.